COLECTIVO A RULA NA PRENSA

Patrimonio investigará los daños en el castro A Roda de Touro

Técnicos de la Xunta inspeccionarán el yacimiento esta semana

A Rula

Emma araújo
santiago / la voz

Este departamento anunció también que, a lo largo de esta semana, está previsto que su personal técnico se desplace hasta el yacimiento para evaluar su estado. Una vez recopilada toda la información, Patrimonio tomará las medidas que considere oportunas.

En el contexto de estas diligencias informativas, la Xunta avanzó también que ya solicitó información por escrito de estos hechos, tanto al Concello de Touro como a la Policía Autonómica.

Precisamente, el regidor de Touro, Ignacio Codesido, señaló ayer sobre la denuncia que el Ayuntamiento no había recibido ninguna denuncia formal y destacó que este asunto es competencia de Patrimonio, no municipal. Eso sí, avanzó que de forma particular acudirá al lugar para ver si realmente había algún destrozo en el citado castro.

Antiguas alteraciones

El colectivo A Rula denunció el pasado viernes que la reciente plantación de eucaliptos se hizo en terreno del entorno catalogado como zona de protección y afectó también al muro de piedra que rodea al yacimiento, tanto por el trabajo de maquinas excavadoras, como por la plantación de eucaliptos sobre las piedras.

Aparte de los daños más recientes, la entidad cultural que alertó de lo ocurrido en Touro afirma que «o castro ven sufrindo periodicamente importantes alteracións que están a danar o conxunto arquitectónico». A Rula añadió en su denuncia que «nas parcelas lindeiras á sinalada producíronse outras plantacións de eucalipto nos últimos anos que afectaron a zona oeste do castro».

La visita para documentar el impacto al yacimiento A Roda evidenció, según recoge la entidad en su escrito a Patrimonio, que «na zona noroeste, a ampliación dun camiño antigo que rodea o castro danou gravemente o parapeto deixando á vista varios lenzos da muralla de pedra».

logo correo

Diputación y concellos aprueban el Parque Compostela Rupestre

Tendrá una vigencia de cuatro años, prorrogables por otro tanto, y parte con una dotación de medio millón // Atañe a Santiago, Ames, Teo, Brión y Dubra // Se va a divulgar su patrimonio arqueológico aunando medios y recursos

Santomil, por la izquierda, con Duarte, Sanmartín, Pérez, Regueira, Negreira, Miñones y Bouzas - FOTO: D.D.C.
Santomil, por la izquierda, con Duarte, Sanmartín, Pérez, Regueira, Negreira, Miñones y Bouzas – FOTO: D.D.C. 

MARCOS MANTEIGA

La Diputación de A Coruña acaba de firmar, junto a los ayuntamientos de Ames, Brión, Santiago de Compostela, Teo y Val do Dubra, el convenio de colaboración que, por medio millón de euros, dará luz verde a la creación del Parque Compostela Rupestre, para promocionar el patrimonio arqueológico de la comarca.

Así, el convenio establece la cooperación entre los cinco ayuntamientos, con la participación de la Diputación de A Coruña,de cara a agrupar así los medios materiales y recursos económicos con el fin de promover y gestionar de forma conjunta el proyecto de promoción y puesta en valor del arte rupestre del territorio comprendido en los cinco municipios. El convenio tiene vigencia por cuatro años, prorrogables a otros cuatro, y la Diputación de A Coruña hace para su desarrollo una aportación económica ya consignada en los presupuestos de 500.000 euros.

19 de setembro de 2018

Teo

Diputación y concellos sellan el proyecto del parque rupestre de Compostela

Santiago, Ames, Brión, Teo y Val do Dubra participan en la iniciativa

.
colectivo A Rula
santiago / la voz

Los concellos, que agradecen el papel de la Diputación, han apostado por la adquisición de los petroglifos que están dentro de su suelo municipal para garantizar su preservación. En el caso de Teo, el Ayuntamiento ya tiene la titularidad de 24 petroglifos.


18 de setembro de 2018

A Deputación asina con cinco concellos o proxecto de creación do Parque Compostela Rupestre

O deputado Xosé Regueira destaca a colaboración institucional nunha iniciativa para a que a Deputación destina 500.000 €

A Deputación da Coruña e os concellos de Ames, Brión, Santiago de Compostela, Teo e Val do Dubra asinaron o convenio de colaboración que dará luz verde á creación do Parque Compostela Rupestre. A Deputación destinará 500.000 euros que reverterán na mellora e promoción do patrimonio rupestre do territorio.
A vicepresidenta Goretti Sanmartín Rei e o deputado de Plans, Turismo e Patrimonio, Xosé Regueira en representación da Deputación da Coruña, o alcalde e o tenente de alcalde de Ames, José Miñones e David Santomil; o alcalde de Val do Dubra, Antonio Negreira, a tenente de alcalde de Brión, Yolanda Bouzas; o concelleiro de Santiago, Jorge Duarte e a de Teo, Pilar Pérez, participaron no acto en que se asinou o convenio que contempla a constitución dunha comunidade intermunicipal para a xestión do Parque Compostela Rupestre.
O convenio establece a cooperación entre os cinco concellos, coa participación da Deputación da Coruña co fin de agrupar os medios materiais e recursos económicos co fin de promover e xestionar de forma conxunta o proxecto de promoción e posta en valor da arte rupestre do territorio comprendido nos cinco municipios. O convenio ten vixencia por catro anos, prorrogábeis a outros catro, e a Deputación da Coruña fai para o seu desenvolvemento unha achega económica xa consignada nos orzamentos de 500.000 euros.
A vicepresidenta da Deputación da Coruña, Goretti Sanmartín Rei, destacando que se trata dun “convenio histórico entre a Deputación e os cinco concellos para poñer en valor e promover o patrimonio rupestre, nun espazo de colaboración de especial interese”.
“Botamos a andar un proxecto en que temos depositadas grandes esperanzas e que responde á necesidade de que a sociedade coñeza e rescate a súa propia historia. A mancomunidade de Compostela ten un patrimonio riquísimo que vai máis alá da referencia que é a Catedral e este convenio vainos dar moitas posibilidades en todo o territorio”, explicou o deputado de Plans, Turismo e Patrimonio, Xosé Regueira.
Anotou Regueira que a achega económica da Deputación é un primeiro paso mais agarda que, no futuro, “tanto concellos como Xunta e Estado se animen a colaborar co proxecto e tomen iniciativas a favor do parque Compostela Rupestre co fin de que cada vez teña máis músculo e vigor”. Anunciou que no prazo de dúas semanas se constituirá o primeiro Comité de dirección do proxecto a través do que se irán asignando os fondos para diferentes cuestións como a mellora do entorno e o estado dos xacementos, un plan director ou un plan de comunicación.
A totalidade de representantes dos cinco concellos que asinaron o convenio agradeceron á Deputación da Coruña o seu compromiso á hora de promover e apoiar o Parque Compostela Rupestre e a súa función á hora de coordinar a iniciativa.
“Desde o Concello de Santiago queremos dar ás grazas á Deputación por apoiar este proxecto transversal entre os distintos concellos e mostrar a súa capacidade de coordinación para poñer en valor o patrimonio e que os traballos collan entidade co fin de ser un referente a nivel cultural para o coñecemento da nosa historia”, apuntou o concelleiro de Santiago, Jorge Duarte que agarda que o parque sexa “competitivo a nivel de Estado e turístico mais tamén coñecido pola veciñanza”.
Pola súa parte, a concelleira de Teo, Pilar Pérez defendeu a necesidade de “traballar en rede que é o que funciona, como se ve neste caso”. Anotou que en Teo levan tempo promovendo iniciativas arredor dos petróglifos mais “agora temos un investimento moi potente para desenvolver entre todos os concellos”.
O alcalde de Val do Dubra, Antonio Negreira agradeceulle á Deputación o seu papel no desenvolvemento dun proxecto que, segundo dixo, “vertebra unha política cultural en torno a un ámbito específico que ten unha grande importancia, aproveitando elementos conxuntos para beneficio do noso patrimonio”.
Nese sentido, tamén o alcalde de Ames, José Miñones, agradeceu o papel da Deputación, de maneira especial nun ámbito coma o de patrimonio en que, segundo dixo, “os concellos teñen dificultades”. O proxecto demostra, para Miñones, “que é posible traballar xuntos e entenderse como fórmula para poñer en valor o noso patrimonio”. Tamén a concelleira de Brión, Yolanda Bouzas, apostou pola necesidade dun esforzo conxunto para “divulgar e valorar a riqueza patrimonial do conxunto dos concellos”.


17 de setembro de 2018

La Voz de Galicia

Ponteceso da lustre al mayor conjunto de petroglifos de la Costa da Morte

Una ruta muestra que son los únicos de la comarca que están bien señalizados

.
A. LAVANDEIRA
A. Lavandeira 

El sábado por la noche se celebró un recorrido por el conjunto de arte rupestre de A Fieiteira. La organizó el departamento de Cultura del Concello, que dirige Carlos Penedo, que contó para ello con el colectivo A Rula, una entidad compostelana dedicada al estudio, análisis y divulgación del arte prehistórico. Arrancó la excursión nocturna junto a la iglesia de San Adrián. La primera parada se produjo justo en frente al templo parroquial. En el cierre del atrio hay una piedra con grabados. Nuevo hoyuelos en forma de círculo. Explicó Luis Leclere, presidente de A Rula y que dirigió la expedición, que podría tratarse de un petroglifo que estaba en otro lugar y que la piedra fue reutilizada. También cabe la posibilidad, apuntó el secretario de la entidad, Pablo Sanmartín, que sea un alquerque (una especie de tabla de juego) que hicieron los canteros en ese lugar para pasar el tiempo y que podría ser datada en el siglo XVIII.

También se detuvo la comitiva ante el cruceiro, a cuyo pie se ven varios hoyuelos en las piedras del pedestal. Sin embargo, el objetivo era la Fieiteira y hacía allí se dirigieron las 35 personas anotadas. La expedición se hizo de noche porque con la iluminación nocturna es como mejor de perciben los petroglifos. Leclere alabó las condiciones en las que el Concello ha puesto el conjunto de arte rupestre. Un caso que no es para nada común en la comarca ni en el resto de Galicia.

Parte de los grabados fueron localizados en 1997 con ocasión de la implantación del parque eólico. Hay 15 paneles en un lugar que semeja haber sido un santuario que gozaba de la vista del mar a ambos lados de la península cormelana. La tipología de los grabados es poco habitual en Galicia y muy variada: cruces inscritas en círculos, figuras en forma de escaleras, herraduras, círculos simples, óvalos alargados con líneas transversales (vermiformes), reticulados y otros muchos diseños variados, además de hoyuelos. Algunos de los diseños se comparan con otros de Cuntis o Silleda.

La visita estuvo animada por aportaciones imaginativas de Suso Lista y cuando el reloj rondaba la una de la madrugada, tocó retirada después de una profunda inmersión en arte rupestre.


8 de setembro de 2018

logo correo

Compostela Rupestre: A pegada da prehistoria nas terras de Santiago

Descargue el especial en formato .pdf

20180908rupestre


5 de setembro de 2018

Localizados dos nuevos petroglifos en el Outeiro dos Furados de Muros

El colectivo A Rula considera que varios ejemplares de arte rupestre corren peligro

.
A Rula

En una roca de 310 centímetros de largo por 260 de ancho hay múltiples figuras prehistóricas de tipo geométrico (con localización en 29T 493670 4738228). El motivo principal lo forma una combinación de tres anillos concéntricos que rodean una agrupación de microcavidades. Al lado, una segunda composición con dos aros, también con coviñas en su interior. Uno y otro conjunto de figuras semejan formar un diseño único. De hecho, los redondeles principales se fusionan con los secundarios, mientras que en la parte central y en el lateral derecho el dibujo se prolonga unos 25 centímetros formando una especie de rectángulo. El conjunto circular parece dividido en radios que prolongan la figura. «Esta especie de apéndice contén no seu interior máis coviñas de pequeno diámetro», describen los miembros de A Rula en su informe. No obstante, la erosión hizo mella en el grabado.

Segunda estación

La segunda estación está en la parte más alta del Outeiro dos Furados (29T 493683 4738211). Son figuras de carácter geométrico de características similares a la principal, aunque el grado de conservación es peor por el efecto de la erosión. Son tres anillos irregulares que se adaptan «á forma da laxe nun único petón que sobresae da superficie da rocha», indican los especialistas del colectivo. Pegado al último círculo sale otro pequeño anillo en el extremo sur del panel.

Al margen de estos hallazgos, los miembros de A Rula lamentan el estado de abandono de la «práctica totalidade dos xacementos arqueolóxicos deste termo municipal». Aunque destacan la protección y valorización de los grabados de la Laxe da Rodas y de la Cova da Bruxa, las estaciones restantes están, en opinión de estos expertos, sin atención alguna. Señalan que petroglifos tan singulares como Nario 2, A Laxe do Depósito, Sistamares, Alto do Cruceiro, Pedra da Chula y Morosa do Paso, entre otros, «seguen esquecidos para a veciñanza e totalmente abandonados á súa sorte».

Un grabado estuvo a solo 40 centímetros de la destrucción

Hace cuatro años, el carpintero Domingo Rama descubría un tablero medieval en el monte Meán. «Un dos escasos exemplos de taboleiros de xogo da provincia», dice A Rula, que dio cuenta en su día del hallazgo con sendos escritos al Concello y a la Dirección Xeral de Patrimonio. Nada se catalogó ni se gestionó. A mediados de agosto pasado, el monte sufrió un incendio a raíz de un desbroce con maquinaria pesada, que causó daños en la piedra del grabado, pero este se salvó, solo por 40 centímetros.

.
A Rula

Todo ello es una prueba de las consecuencias del abandono. En A Rula esperan que estos hechos «sirvan de advertencia e acicate para que as administracións poñan freo a esta situación de indefensión dos conxuntos de arte rupestre». No obstante, señalan que el de Muros es un ejemplo más del estado general de la mayoría de los grabados «espallados por todo o noso territorio e seriamente ameazados».


27 de xullo de 2018

La Diputación aprueba el parque arqueológico Compostela Rupestre

El proyecto, con un presupuesto de 500.000 euros, incluye a Santiago, Ames, Teo, Brión y Val do Dubra

.
CEDIDA

El desarrollo de esta iniciativa, tal y como señaló el responsable del área de Turismo de la Diputación, Xosé Regueira, obedece a que el Val da Maía «é un territorio cun patrimonio moi rico, que pode ser tamén rendíbel social e economicamente, o que é un dos obxectivos deste proxecto». Para ello tienen 500.000 euros.

De la riqueza prehistórica del área compostelana dan cuenta numerosos estudios. El último, elaborado por la USC, incorpora un catálogo de 118 petroglifos, de los que 32 están en Santiago, 28 en Ames, 26 en Teo y 3 en Brión. El resto de hallazgos se reparten por comarcas limítrofes.

Apoyo a vecinos de Casalonga

Además de este asunto, el pleno de la Diputación abordará una iniciativa del PP para una declaración institucional de apoyo a los vecinos de Casalonga, que se oponen a la ubicación de una planta de tratamiento de residuos en la zona. En este sentido, el PP propone que este tipo de instalaciones guarden mayor distancia de las viviendas.


16 de xullo de 2018

La Voz de Galicia

Un paseo por las estrellas junto a los petroglifos de Boallo

Más de medio centenar de personas acudieron a la incursión por el arte rupestre de Berdoias, Vimianzo

.
A. LAVANDEIRA
X. Ameixeiras
Los petroglifos son el gran misterio aún sin descifrar. En Galicia hay más de 3.500 estaciones de arte rupestre, auténticos museos escondidos en la naturaleza y en su mayor parte abandonados, sin catalogar y en peligro de sufrir múltiples agresiones. Otros países con menos riqueza y valor en arte prehistórica ya lograron la declaración de Patrimonio de la Humanidad para sus ejemplares. Aquí, no. Lo contaron los miembros de A Rula en el recorrido nocturno por los diseños de hace 5.000 años de Boallo (Berdoias-Vimianzo).

Los excursionistas se juntaron aún con sol en las antiguas posesiones de Coto de Boallo, en el rueiro del pazo que construyó en 1637 Martiño de Castiñeira, hijo del inquisidor Alonso de Lema II. Manuel Rial, técnico del Concello de Vimianzo, y Pablo Sanmartín, secretario de A Rula, dieron las explicaciones sobre el origen de una de las primeras construcciones nobles de la Costa da Morte y el siguiente recorrido.

Se desplazó el grupo hasta el viejo puente de piedra de O Vao, sobre el río Castro, escondido en este lugar al abrigo de una isla de sombra, como la denominó Antón Bouza, especialista también de A Rula. Bajo la cúpula de los robles y otros árboles de ribeira empezaron a surgir históricas fantásticas contadas por Francisca Antelo, presidenta de la asociación de vecinos, y otras lugareñas. Así, en la noche de San Xoán era tradición recorrer siete fuentes de la parroquia y al llegar a la última aparecían las meigas. Decían también los viejos que muchos mozos eran tentados por el demonio al cruzar el puente. Solía acompañarlos una hermosa mujer, pero al llegar al otro lado descubrían que las piernas de la joven eran de cabra. Cerca del paraje está la Pedra do Frade. Un monje de Moraime que pasaba por estos lugares y se vio acosado por lobos. Se subió al penedo, pero no pudo salvarse de ser devorado. Al día siguiente solo estaban las sandalias.

Al caer la noche, la expedición se dirigió al Outeiro do Recosto. Allí, con la debida iluminación y las precisas explicaciones de Sanmartín, los asistentes se sorprendieron del tesoro contenido en la estación de petroglifos. Nueve combinaciones de círculos concéntricos, con sus cavidades centrales, entre otras expresiones geométricas, que maravilló a la mayoría de los presentes. Expresiones del pasado que dan lugar a múltiples fábulas interpretativas. Un lenguaje, según Manuel Rivas, también presente, que fascina. La estación está orientada al último rayo solar del solsticio de invierno, cuando el sol se pone por mar de Rostro (Fisterra), según Antón Bouzas.

El otro petroglifo está a unos metros, en la Pedra Mosqueira, una combinación circular de tres anillos y una cavidad central. Su estado de conservación es malo. La sesión concluyó en el propio Outeiro con un paseo por las estrellas, de mano de Bouzas, entre cisnes y dragones celestes antes de retornar a la base por entre los arboles de una especie de bosque sagrado de As Chandas, casi ya en Boallo.


14 de xullo de 2018

Os veciños de Ames interesados na visita nocturna ao petróglifo da Pedra da Nave de Mourigade

Tense previsto desenvolver outra visita das mesmas características á área arqueolóxica de Monte Castelo, situada no lugar de Ventosa, no mes de setembro

O Colectivo A Rula e o Concello de Ames organizaron o pasado sábado, 7 de xullo, unha visita guiada nocturna ao petróglifo da Pedra da Nave de Mourigade, situado no lugar de San Pedro de Bugallido. Nesta actividade participaron arredor de 60 persoas de todas as idades interesadas na arte rupestre e nas manifestacións culturais da nosa prehistoria. Ademais, tense previsto desenvolver outra visita das mesmas características á área arqueolóxica de Monte Castelo, situada no lugar de Ventosa, no mes de setembro.

Nesta actividade participaron arredor de 60 persoas de todas as idades, tanto nenos coma adultos, interesadas na arte rupestre e nas manifestacións culturais da nosa prehistoria. A visita foi aproveitada para amosarlle aos visitantes un novo panel localizado polo Colectivo A Rula, aínda sen catalogar, e para explicar os diferentes paneis insculturados co apoio de iluminación artificial rasante que permitiu unha óptima visualización.


14 de xullo de 2018

Vimianzo e máis A Rula danlle valor aos petróglifos de Boallo

No Outeiro do Recosto hai dúas estacións de arte rupestre

.
COLECTIVO A RULA
A. lavandeira

Na primeira estación do Outeiro figura un único panel de pouco máis dun metro cadrado con ata 9 combinacións de círculos concéntricos con coviñas centrais e diámetros de entre 44 e 10 centímetros. Segundo o informe da Rula, «son gravados realizados coa técnica tradicional mediante abrasión e percusión con instrumentos de pedra, posiblemente seixo». Na parte inferior están os dous círculos de maior tamaño, de cinco e catro aneis, respectivamente. Os modelos feitos en 3D por A Rula permiten rexistrar «un conxunto inédito dunhas 15 coviñas e restos doutras combinacións case imperceptibles».

COLECTIVO A RULA

No caso da Pedra Mosqueira, nunha rocha horizontal, hai «unha soa combinación circular de tres aneis e coviña central duns 30 centímetros de diámetro», sinala A Rula no seu informe. Atópase na parte central do panel aproveitando un saínte natural do penedo.

Completan o panel outras coviñas illadas, pero o rocha está moi desgastada. Esta noite poderase ver mellor.

Un percorrido pola historia e a arte rupestre das terras de Berdoias

A idea do percorrido desta noite polo pasado de Baollo (21.30, saída do Castelo de Vimianzo) é a de divulgar e pór en valor a historia e estas manifestacións da arte rupestre atlántica. Concello e A Rula colaboran para que a xente que aí o desexe poida coñecer detalles do Pazo de Boallo, que foi unha das primeiras casas señoriais da Costa da Morte. Foi levantada por Martiño de Castiñeira en 1637. Era fillo de Alonso de Lema II, un persoeiro que xa foi tratado no percorrido realizado hai un ano. Quedan deste inmoble nobre dous hórreos, un lavadoiro, un cruceiro sen cruz e os restos da capela de San Roque, convertida en corte de ovellas, pero aínda hai máis atractivos.


13 de xullo de 2018

Arredor de 60 persoas participaron na visita guiada nocturna ao petróglifo da Pedra da Nave de Mourigade en San Pedro de Bugallido

[13-07-2018] O Colectivo A Rula e o Concello de Ames organizaron o pasado sábado, 7 de xullo, unha visita guiada nocturna ao petróglifo da Pedra da Nave de Mourigade, situado no lugar de San Pedro de Bugallido. Nesta actividade participaron arredor de 60 persoas de todas as idades interesadas na arte rupestre e nas manifestacións culturais da nosa prehistoria. Ademais, tense previsto desenvolver outra visita das mesmas características á área arqueolóxica de Monte Castelo, situada no lugar de Ventosa, no mes de setembro.

O Concello de Ames e o Colectivo A Rula están colaborando para a organización dunha serie de visitas aos petróglifos existentes no termo municipal amesán. Deste xeito, a primeira visita realizouse o pasado sábado, 7 de xullo, ao petróglifo da Nave de Mourigade, situado na parroquia de San Pedro de Bugallido. Trátase dunha das estacións máis interesantes do concello debido a súa peculiar localización e á tipoloxía de gravados xeométricos adaptados á morfoloxía da laxe.
Nesta actividade participaron arredor de 60 persoas de todas as idades, tanto nenos/as coma adultos, interesadas na arte rupestre e nas manifestacións culturais da nosa prehistoria. A visita foi aproveitada para amosarlle aos visitantes un novo panel localizado polo Colectivo A Rula, aínda sen catalogar, e para explicar os diferentes paneis insculturados co apoio de iluminación artificial rasante que permitiu unha óptima visualización.
Ademais, o Concello de Ames e o Colectivo A Rula teñen previsto desenvolver outra visita das mesmas características á área arqueolóxica de Monte Castelo, situada no lugar de Ventosa, no mes de setembro. En xullo de 2016 xa se realizou unha visita a esta esta estación de arte rupestre. O colectivo A Rula foi o que redescubriu, en 2015, esta área rupestre que xa mencionara o arqueólogo Sobrino Lorenzo-Ruza, quen a visitou da man do ex-alcalde amesán durante a República Óscar Lojo-Batalla.


8 de xullo de 2018

Un cérvido milenario en los dominios de la rapa


28 de xuño de 2018

Jorge Fernández halla en Codeseda el primer petroglifo de la zona con un gran cuadrúpedo

Convencido de su valor, recaba la ayuda del colectivo compostelano A Rula para hacer una fotogrametría o escaneado 3D del grabado.

Silvia Pampín. A Estrada

El estradense Jorge Fernández Guerra acaba de hallar en montes recién desbrozados de la parroquia de Codeseda el primer petroglifo de A Estrada, Forcarei y el territorio del antiguo municipio de Cerdedo que incluye un gran cuadrúpedo. Este es, subrayó, es un motivo recurrente en los petroglifos más relevantes de Galicia como, por ejemplo, en Campo Lameiro, donde hay grabados de ciervos. Además, el nuevo grabado hallado por este activo integrante de Codeseda Viva e impulsor del dossier que avala el paso del Camiño Xacobeo de Braga a Santiago por la zona también presenta cazoletas y un grabado circular.

Este nuevo grabado rupestre está en Chan de Lamas, cerca del límite con Souto y con el Concello de Cerdedo-Cotobade, muy cerca de Pena Cebral, otra emblemática piedra que domina el valle y que contiene otro petroglifo de cuyo hallazgo por Fernández ya dio cuenta en su día esta Redacción.

Convencido de que este hallazgo es el más importante de los 58 que lleva realizado en A Estrada, Cerdedo, Cuntis y Forcarei, Fernández ha recabado la ayuda del colectivo A Rula para realizar una fotogrametría o escaneado 3D del grabado, una técnica no invasiva. En la tarde de ayer Fernández y varios integrantes de A Rula se desplazaron hasta la zona para tomar imágenes, que ahora deberán volcar en el ordenador para desvelar el contenido real de este petroglifo y determinar si el cuadrúpedo es un caballo o un ciervo. Decidieron bautizar el yacimiento con el nombre de Petroglifo de Chan de Lamas.


10 de xuño de 2018

El colectivo A Rula cataloga dos nuevos conjuntos de petroglifos en Folgoso

Han hallado nuevos paneles del de O Campo y el de Rego de Porto Marelo

.
A RULA

El colectivo A Rula, dedicado al estudio del arte rupestre en la comarca de Compostela, ha hallado dos nuevas estaciones de petroglifos situadas en Folgoso, un lugar de la parroquia de Figueiras situado en la zona noroeste del concello de Santiago. Se trata de dos nuevos paneles del petroglifo de O Campo y del de Rego do Porto Marelo.

Estos hallazgos se incorporarán al catálogo que está acometiendo esta asociación cultural y en el que ya constaban un total de seis estaciones de arte rupestre prehistórica en la parroquia de Figueiras. Son las de Correxíns, O Pedroso, Souteliños, Chan de Figueiras, Codeseda y el primer panel del de O Campo, en el que los estudiosos Fernando Alonso Romero y Milagros Torrado Cespón afirman que se conserva parcialmente una representación de la constelación de Orión.

De los dos nuevos petroglifos encontrados por A Rula, uno amplía el de O Campo, que ahora pasa a constar de tres paneles conocidos. Uno de ellos -el número dos-, con una única oquedad a modo de cacillo y el otro -el panel 3-, con dos. Pese a la simplicidad de los motivos, explica la asociación cultural, «estes aportan información de interese xa que evidencian unha maior complexidade dos deseños orixinarios desta estación» y recuerdan que la piedra sobre la que están los grabados rupestres está muy deteriorada por las labores tradicionales de los canteros.

Además, A Rula considera que estos motivos parecen recalcar la interrelación entre esta estación de O Campo y el paso del arroyo y el conjunto del otro nuevo petroglifo descubierto, el de Rego do Porto Marelo, ya que al situarnos en el primer panel, el que ya se conocía, y mirar hacia los paneles 2 y 3, la vista se orienta hacia estos elementos.

El de Rego de Porto Marelo cuenta con tres paneles y todos los motivos representados pertenecen al grupo geométrico, como también en el O Campo 2, que se compone de un total de cuatro oquedades y una combinación de dos círculos en la central con pequeños trazos radiales en la parte exterior del círculo, lo que para A Rula hace que parezca un motivo «soliforme».

Los petroglifos de Folgoso-Porto Marelo se encuentran en un pequeño paso o acceso al valle que originó el regato. Son inscripciones rupestres que parecen señalizar las vías de tránsito naturales a ambos lados del arroyo, con un amplio dominio visual sobre los alrededores, en los que predominan los pastos.

Por otro lado, estos petroglifos marcan también la línea de transición entre el valle y el monte. «Resulta significativo que los grabados figuren en afloramentos de bo porte, sendo aínda destacados puntos de referencia na paisaxe, a pesares da significativa perda de volume derivada da acción extractiva dos canteiros, tal como reflicte a peneda do petróglifo do Campo 1», señalan los miembros de A Rula en el estudio que han elaborado y que estará disponible en su sitio web. Además de estos grabados prehistóricos, el colectivo también ha encontrado y documentado dos modernos, uno corresponde a la figura de una mujer, a modo de venus, y el otro es un corazón con una hache en el centro.


14 de maio de 2018

Petróglifo en Teo, fotografado polo Colectivo A Rula.

Petróglifo en Teo, fotografado polo Colectivo A Rula.

Agroma o parque rupestre da bisbarra de Compostela

A colaboración entre concellos e Deputación fai avanzar un proxecto impulsado polo colectivo A Rula

A creación dun parque rupestre que agrupe e dea sentido ás ducias de xacementos de petróglifos existentes na comarca de Santiago está a punto de deixar de ser un sono. O traballo de investigación realizado nos últimos anos polo colectivo cultural A Rula serviu de base para que os concellos da comarca e a Deputación da Coruña estean a poñer en marcha un convenio de colaboración (dotado con 500.000 euros) que permitirá elaborar un plan director para a identificación e protección destes xacementos. O obxectivo final é crear un gran parque que ocupará áreas de diversos concellos e contará co seu propio centro de interpretación.

Petróglifo do río Angueira.

Petróglifo do río Angueira.

Se o proxecto acaba por executarse nos termos previstos, o parque rupestre podería converterse nun dos máis importantes de Galicia e, ademais, sería un indubidable atractivo turístico para atraer aos milleiros de visitantes que chegan cada ano a Santiago. Sen dúbida que sería unha boa oportunidade para dar a coñecer aspectos da historia e da cultura galegas a turistas de todo o mundo. Polo de agora, o convenio xa foi ratificado polos concellos de Santiago, Teo, Ames, Brión e Val do Dubra e agárdase que en breve o aproben tamén os de Vedra e Boqueixón.

Jorge Duarte, concelleiro de Espazos Cidadáns do Concello de Santiago, explica que en Santiago xa se traballara nos últimos anos na identificación e protección dos petróglifos máis importantes do concello e, ademais, iniciouse a colaboración con Teo e Ames para unir forzas na protección deste patrimonio. “Creo que agora o máis importante é a elaboración dun plan director para que haxa unha continuidade nas accións a acometer para protexer e difundir a riqueza rupestre da comarca”, indica Duarte.

O proxecto incluirá a recuperación do fondo documental de Ramón Sobrino

O concelleiro destacou a importancia da labor desenvolvida polo colectivo A Rula nestes últimos anos, xa que permitiu a identificación e catalogación duns 60 xacementos na comarca nos últimos anos. Actualmente hai uns 120 cando hai uns anos eran menos de 50 os que estaban identificados.

A maior concentración de petróglifos concéntrase nun área que abrangue zonas dos concellos de Santiago, Teo e Ames. Precisamente nesa área atópase o antigo centro de interpretación de Villestro, que se pretende recuperar neste proxecto para que sexa un espazo central para a difusión desta riqueza rupestre.

Mapa que localiza os xacementos rupestres da comarca de Compostela (Colectivo A Rula)

Mapa que localiza os xacementos rupestres da comarca de Compostela (Colectivo A Rula)

Segundo sinala Duarte, os obxectivos iniciais do proxecto serán protexer os petroglifos e adquirir a propiedade dos terreos nos que se atopan os mesmos, elaborar roteiros e sinalizar os xacementos e elaborar un proxecto museográfico para o centro de interpretación, que podería abrir nunha fase posterior. Dentro do proxecto do centro estaría a recuperación do fondo documental do arquitecto Ramón Sobrino, que foi un pioneiro na identificación do patrimonio arqueolóxico da comarca no século XX.

Algúns dos petroglifos sufriron danos durante a vaga de incendios que afectou á comarca no verán de 2016 e mesmo as propias máquinas de extinción de lumes provocaron algún danos debido a que algúns xacementos non estaban identificados e ás propias dificultades das tarefas de extinción. De tódolos xeitos en xeral os petróglifos están ben conservados xa que moitos deles atópanse en áreas pouco visitadas.

“Para nós é moi importante, a nivel de cidade, que esta riqueza patrimonial nos permita habilitar un percorrido alternativo turístico, tanto para os propios composteláns como para os que nos visitan. Temos outros puntos de riqueza arqueolóxica na cidade, como o Castelo da Rocha, que poden axudarnos no obxectivo de que os turistas estendan a súa estadía connosco”, explica Duarte.

O deputado responsable da área de Turismo e Patrimonio da Deputación de A Coruña, Xosé Regueira, sinalou nunha recente xuntanza con representantes dos concellos incluídos neste proxecto que no prazo dun ano o parque pode estar xa sinalizado. Deste xeito o proxecto Compostela Rupestre pasará a formar parte dun itinerario turístico provincial que incluirá ao Xeoparque de Ortegal e ao Parque de Megalitismo da Costa da Morte.


5 de maio de 2018

La Voz de Galicia

La Diputación prevé que el parque Compostela Rupestre esté señalizado dentro de un año

El proyecto comarcal tiene una consignación presupuestaria de medio  millón de euros

.
ALBERTO MERA
santiago /

El proyecto del parque Compostela Rupestre, financiado por la Diputación con 500.000 euros, debería estar «xa sinalizado e bastante configurado» en un plazo aproximado de un año. Así lo avanzó ayer en Raxoi el diputado provincial Xosé Regueira tras una reunión en la que participaron representantes de Santiago, Ames, Teo, Brión y Val do Dubra, los cinco concellos que hasta el momento han firmado su adhesión al convenio marco del proyecto, que deberán ratificar las corporaciones de Boqueixón y Vedra, así como la propia Diputación.

Tras la reunión, Jorge Duarte, edil compostelano de Patrimonio, destacó el papel de la Diputación para impulsar el proyecto, que permitirá, en el caso de Santiago, la elaboración del proyecto museográfico del Centro de Interpretación de Villestro, que en estos momentos está cerrado.

La creación del parque Compostela Rupestre permitirá también la compra de parcelas con petroglifos junto a la licitación de un plan director para fijar las prioridades y los plazos. Transcurridos quince días desde que la Diputación apruebe el convenio, se celebrará la primera reunión del comité de dirección, que presidirá Santiago.


2 de maio de 2018

O Parque Compostela Rupestre permitirá poñer en uso o Centro de Interpretación de Villestro

Os/as participantes tras a xuntanza.

Os/as participantes tras a xuntanza.

Reunión no salón verde de Raxoi.

Reunión no salón verde de Raxoi.

Outra imaxe do encontro.

Outra imaxe do encontro.

Xosé Regueira e Jorge Duarte.

Xosé Regueira e Jorge Duarte.

02/05/2018 A posta en uso do Centro de Interpretación de Villestro será un dos primeiros obxectivos do Parque Compostela Rupestre, que están a activar a Deputación da Coruña e os concellos de Santiago, Ames, Teo, Val do Dubra e Brión. Así se acordou na xuntanza celebrada hoxe no Pazo de Raxoi, á que asistiron representantes das diferentes administracións implicadas. Na reunión volveuse tender a man aos municipios de Boqueixón e Vedra para que se incorporen ao proxecto.

Os cinco concellos integrados ata agora no proxecto xa teñen ratificado en pleno o convenio de colaboración que se asinará despois de que a Deputación da Coruña cumpra ese mesmo trámite, previsiblemente este mes. É a institucional provincial a que vai financiar as actuacións do Parque Compostela Rupestre, cunha achega de 500.000 euros. O concelleiro de Espazos Cidadáns, Dereito á Vivenda e Mobilidade, Jorge Duarte, agradeceu hoxe a implicación da Deputación, que “permitirá cumprir o soño dos concellos e tamén da asociación A Rula, que leva anos traballando pola posta en valor do patrimonio arqueolóxico de Compostela e a súa contorna”. Na mesma liña, o deputado Xosé Regueira quixo reivindicar “esta maneira de traballar que pon en valor a colaboración institucional e que permite sacar adiante proxectos de enorme interese para a cidadanía”.

Centro de Interpretación
Jorge Duarte explicou que en xuño está prevista a constitución do comité xestor que definirá as prioridades de actuación no proxecto Compostela Rupestre. O concelleiro apuntou que un dos primeiros retos será “a recuperación do Centro de Interpretación de Villestro, que está creado pero que carece de proxecto museográfico que permite que sexa de utilidade á hora de poñer en valor o patrimonio arqueolóxico e poñer as bases para preservalo”.

O concelleiro de Espazos Cidadáns mostrou o seu desexo de que o proxecto museográfico do Centro de Interpretación de Vilestro estea aprobado no prazo dun ano, “horizonte temporal no que tamén deberamos ter elaborado o Plan Director da Compostela Rupestre e definidos os primeiros roteiros para a posta en valor dos petróglifos máis importantes da comarca”.

O convenio de colaboración que será asinado polos cinco concellos e máis a Deputación da Coruña terá unha vixencia de catro anos.


14 de abril de 2018

Os segredos mellor gardados. Os xogos da Compostela barroca.

10 de abril de 2018
La Voz de Galicia

El parque comarcal Compostela Rupestre arranca con 500.000 euros

Los concellos apuestan por la adquisición de los petroglifos para preservarlos

.
XOAN A. SOLER

El proyecto del parque comarcal Compostela Rupestre, promovido por la Diputación de forma coordinada con los concellos de la comarca, especialmente Santiago, Ames y Teo, arranca con una dotación presupuestaria para este año de medio millón de euros y una hoja de ruta que estará determinada por la redacción de un plan director del proyecto, que incluso podría derivar en un cambio del nombre, porque este, según resalta el área de Turismo y Patrimonio del organismo provincial, no es definitivo.

Pese a que será este documento el que fije el proceso, los ayuntamientos con mayor patrimonio prehistórico reconocido y la propia Diputación coruñesa ya tienen esbozadas las grandes líneas del plan, cuyo objetivo final es poner en valor los petroglifos localizados en los entornos de Val da Maía y del Ulla.

Tener en propiedad los terrenos sobre los que se asientan estos petroglifos resulta fundamental, según los tres concellos implicados, para garantizar que estos restos puedan estar protegidos y para su puesta en valor.

El Concello de Teo ya es el titular de 24 petroglifos, parte de los cuales están integrados en las rutas turísticas y patrimoniales que realiza el colectivo A Rula, entidad con la que mantiene un acuerdo de colaboración y que ha contribuido en gran medida a descubrimiento de restos prehistóricos en toda la comarca

Conseguida esta titularidad, Pilar Faxil, edila teense de Cultura, señala que es necesario señalizar accesos para abrir rutas y fijar localizaciones exactas en aquellos espacios que se integren en los itinerarios prehistóricos.

En el caso de Santiago, Jorge Duarte, concejal compostelano de Patrimonio, entiende que el proyecto del parque debe pivotar sobre tres ejes: la protección de los petroglifos, la difusión de los mismos y la divulgación histórica. Por ello, para Raxoi la reapertura del Centro de Interpretación de Villestro (CIVI) resulta fundamental.

Y en Ames, según reconoce su edil de Cultura, David Santomil, esperan de este plan que les permita identificar todos los petroglifos, cerrar adquisiciones y establecer cuáles pueden formar parte de los itinerarios culturales pendientes de abrir.

Desconocimiento e incendios son los males principales

Los principales problemas del arte rupestre de Santiago están perfectamente identificados: el desconocimiento sobre su existencia y valor, y también los incendios, aunque a veces las llamas permitieron descubrir nuevos vestigios. El fuego provocó importantes daños en manifestaciones rupestres de Villestro hace dos años, aunque más recientemente el paso de un tractor por la misma zona destrozó restos prehistóricos. A su vez, los trabajos previos para una plantación forestal en Teo también pusieron en jaque el patrimonio arqueológico de ese municipio.

Teo y Ames ya aprobaron el convenio que en breve debe ratificar Santiago

Las corporaciones de Teo y Ames aprobaron la semana pasada el convenio de colaboración para la firma del convenio para crear el parque Compostela Rupestre. En ambos casos, fueron acuerdos ratificados por unanimidad, dada la coincidencia de todas las fuerzas políticas de los dos concellos para la puesta en marcha de este proyecto supramunicipal auspiciado por la Diputación.

El compostelano Jorge Duarte ha confirmado que Compostela Aberta someterá el documento al mismo trámite en la próxima sesión plenaria, ya que el texto lo recibieron en los días previos a la celebración del pasado debate y optaron por no introducirlo con prisas en el orden del día.

Aunque el proyecto implica especialmente a estos tres concellos, los demás municipios de la comarca (Brión, Boqueixón y Val do Dubra) deberán ratificarlo en el menor tiempo posible, lo que les permitirá incluir los restos prehistóricos que tengan ya localizados o aquellos que pudieran encontrar.


4 de abril de 2018

Diputación y concellos de la comarca crean el Parque Compostela Rupestre

El plan arranca con la firma de convenios entre los municipios y la entidad provincial

.
Álvaro Ballesteros
Santiago

Los ayuntamientos de Santiago, Ames, Teo, Brión, Vedra, Boqueixón y Val do Dubra, los mismos que integran la mancomunidad compostelana, han decidido crear bajo el paraguas administrativo y también económico de la Diputación provincial una nueva entidad, reconocida como una «comunidade intermunicipal de servizos consorciados».

El objetivo de esta agrupación, que no tiene entidad jurídica propia, ni presupuesto, ni sus integrantes tendrán retribuciones por su pertenencia a este organismo, es poner en marcha el proyecto Parque Compostela Rupestre El origen de ese plan está en el interés inicial mostrado por los municipios de Teo, Ames y Santiago para preservar y poner en valor un patrimonio arqueológico afectado por los incendios forestales, las dificultades para protegerlo y por el desconocimiento sobre la importancia de estos restos, pese a su catalogación como Bens de Interese Cultural.

Tras esta predisposición, el resto de municipios de la comarca compostelana se han sumado al proyecto, que esta misma semana dará sus primeros pasos administrativos. El primero de ellos verá la luz esta misma noche con la previsible aprobación de un convenio marco entre el Ayuntamiento de Teo y la Diputación provincial para adherirse al Parque Compostela Rupestre. Por una cuestión de calendario, mañana le tocará tomar el mismo acuerdo al Concello de Ames y así sucesivamente. El convenio tiene una vigencia de cuatro años, prorrogables, como máximo, por un período idéntico.

La gestión conjunta de este proyecto para la puesta en valor de las manifestaciones de arte rupestre conocidas en la comarca, y para las que puedan aparecer, comenzará con la redacción de una memoria y un plan de actuación que deberá contar con una estimación presupuestaria, un plan director y un estudio económico que delimite las intervenciones en cada uno de los municipios. Y con el compromiso de cada concello de que está en disposición de garantizar la financiación de los costes que le sean asignados.

En caso de que las Administraciones locales opten por delegar sus competencias en la Diputación, deberá adoptarse un acuerdo de todos ellos a tal efecto.

La nueva comunidad intermunicipal contará con un consejo de dirección que tendrá entre sus cometidos realizar un seguimiento del convenio y de sus acuerdos. Estará formado por dos representantes de cada municipio y dos miembros de la Diputación.

La presidencia de la entidad será rotatoria entre los concellos, tomando como referencia inicial el de mayor población, lo que implica que se estrenará con la de Compostela, seguida de Ames, Teo y Brión, cumpliendo así el período inicial de vigencia de cuatro años.

El convenio entrará en vigor quince días después de que terminen las adhesiones de los ayuntamientos y de la firma del documento con la Diputación.


27 de marzo de 2018

Taboleiros de xogo composteláns


Visto 210 veces

A protección ecolóxica do patrimonio no monte

No Limiar das Artes

O Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio Geaat da Universidade de Vigo organiza os días 14 e 15 de decembro, na Facultade de Historia do campus de Ourense, o ciclo de conferencias No Limiar das Artes. Encrucillada de Tradicións Rupestres. A xornada reunirá, segundo explican os seus promotores, a persoal investigador de diferentes ámbitos xeográficos para contrastar os recursos patrimoniais dos vales fluviais interiores da área interior do noroeste da península ibérica como unha forma máis e coñecer e valorar estes recursos patrimoniais e de establecer modelos de viabilidade para a difusión e conservación do patrimonio cultural e natural no ámbito do desenvolvemento económico sostible.

Serie: No Limiar das Artes
Antón Bouzas

A Rula


23 de febreiro de 2018

| Cultura

Compostela: Unha cidade como un gran taboleiro de tres en raia

Marcos Pérez PenaMarcos Pérez Pena | @marcosperezpena

Algunha vez, paseando por Compostela, reparastes nas marcas que teñen algunhas lousas en prazas e adros de igrexa? Así como unha sucesión de buracos, dispostos en tres fileiras de tres. O Colectivo A Rula -que dende hai anos traballa na divulgación e protección do patrimonio, principalmente da arte rupestre- vén de publicar unha relación destes elementos (un total de 167), sinalando que non se trata de marcas de canteiros senón que de taboleiros de xogos, empregados pola veciñanza dende o século XVII. Máis complicado resulta coñecer os xogos concretos para os que se utilizaban estas lousas, pero dende a a entidade apúntase a que se podería tratar do pai-fillo-nai, o tres en raia.

A documentación recollida polo colectivo inclúe un mapa coa localización dos taboleiros e fotografías de moitos deles, datados entre o final do século XVII e todo o XVIII

A documentación recollida polo colectivo inclúe un mapa coa localización dos taboleiros e fotografías de moitos deles, datados entre o final do século XVII e todo o XVIII, o período barroco que en boa medida lle dá forma á actual centro histórico de Compostela. O seu obxectivo é dar a coñecer a existencia deste patrimonio, tan ligado ás ao lecer e á cultura popular da poboación, para garantir a súa protección, alertando de que moitos destes elementos foron desaparecendo nas últimas décadas -ou corren o risco de facelo- en procesos de rehabilitación, limpeza ou renovación do enlousado de rúas e prazas. Nalgúns adros substituíuse a case totalidade da pavimentación orixinaria, por exemplo no Convento de Belvís ou na Capela da Pastoriza. Anuncian, ademais, a convocatoria dun roteiro nocturno para as vindeiras semanas para quen queira coñecer máis de preto estes elementos (que se observan mellor con luz rasante) e os seus posibles usos. “Con iso damos por rematada a nosa actividade, porque non somos expertos. A partir de aquí, quen o queira recoller, que o estude en profundidade”, sinala Luis Leclere, integrante do colectivo

“No colectivo tiñamos xa localizada algunha coviña nalgún adro dalgún dos templos composteláns, pero non lle déramos máis importancia”, explica Leclere. No verán de 2015 os irmán Lito e Gloria Sande atoparon un conxunto de 17 taboleiros no adro de Santa Clara e nos días posteriores publicaron estes e outros achados semellantes a través de Facebook, unha descuberta da que se fixo eco El Correo Gallego. “A partir dese momento comezamos dende o Colectivo A Rula a catalogar estes elementos de forma sistemática”, indica Leclere, que engade que a relación 167 taboleiros catalogados “non esgota os taboleiros conservados e agochados nas rúas de Compostela, polo que pensamos que é necesario un estudo pormenorizado que permitiría localizar máis gravados”.

Dende A Rula comentan que “a maioría dos taboleiros localizados poden ser identificados, sen moito xénero de dúbida, como un modelo moi sinxelo de taboleiros do xogo do pai, fillo, nai ou tres en raia”. Leclere destaca que hai exemplos de taboleiros semellantes en varias catedrais inglesas, empregados para xogar ao Nine Men´s Morris, outra denominación para o mesmo xogo. E salienta que en Compostela, sobre ese esquema básico de nove puntos, varios dos taboleiros inclúen outro tipo de debuxos: Sucos interiores unindo coviñas, sucos exteriores perimetrais das coviñas, sucos rectos ou remates absidiais… “Descoñecemos se os sucos engadidos tiñan utilidade práctica para o desenvolvemento do xogo ou si se trataba só de engadidos decorativos”, din. De igual xeito, tamén se atoparon taboleiros con deseños máis complexos (por exemplo, unha matriz 5 por 6 no convento de San Francisco). “Na gran maioría dos casos trátase do tres en raia de toda a vida. Pero é un xogo que ten unha evolución ao longo do tempo moi grande. En certos lugares, como San Martiño Pinario, onde hai 47 taboleiros na fachada que dá á Acibechería, podemos pensar que alí se daban outro tipo de xogos ou variantes do pai-fillo-nai máis elaborados”, explica Leclere.

Leclere explica que “o pai-fillo-nai tiña moita tradición en Compostela e era un xogo moi común” e que probablemente a poboación empregaba con anterioridade taboleiros marcados con xiz ou tella, ou inscritos directamente na terra ou en elementos perecedoiros ou efémeros (madeira). As Ordenanzas Municipais de 1687 recollen a prohibición de “todo tipo de juego los días festivos antes de las doce, porque hasta entonces no estan dichas todas las misas, pero también que los practiquen durante la semana sirvientes, estudiantes y trabajadores”

“Nos anos 50 do século pasado, antes de que Pons Sorolla cambiase os bancais da fachada da Quintana, alí os nenos xogaban campionatos de tres en raia empregando os taboleiros existentes. Era un xogo vivo ata os anos 60 ou 70”

“O proceso de petrificación de rúas e prazas no barroco foi o que permitiu a persistencia destes taboleiros”, subliña Leclere. O colectivo subliña que se trata “dun fenómeno propio de Compostela” e que “ata o momento non coñecemos taboleiros desta mesma tipoloxía en ningún outro lugar de Galicia”. E destaca que se localizan “en lugares de acceso público”, atopando unicamente catro excepcións a esta regra. A maioría destes exemplares localízanse en adros, escalinatas, escaleiras, bancos, chanzos de cruceiros, fachadas de templos e prazas. Lugares, todos eles, de paso ou de encontro de grupos de persoas. Apuntan, ademais, que a explicación de que non se atopen taboleiros gravados a partir do século XIX débese á aplicación de novas normas de xestión dos espazos públicos, Con todo, Leclere sinala que a tradición do xogo se mantivo ata ben entrado o século XX: “Nós temos constancia que nos anos 50 do século pasado, antes de que Pons Sorolla cambiase os bancais da fachada da Quintana, alí os nenos xogaban campionatos de tres en raia empregando os taboleiros existentes. Era un xogo vivo ata os anos 60 ou 70″.

Praza do Obradoiro

Taboleiro na Igrexa da Compañía

Taboleiro na Torre da Berenguela

Banco no convento da Mercé

Adro da igrexa do convento de Santa Clara

Distintos deseños de taboleiros atopados en Compostela

Taboleiro fronte a San Martiño Pinario

Taboleiro na Casa da Conga

Taboleiro no convento da Mercé

Taboleiro na Facultade de Historia

Taboleiro no Convento de Santa Clara

Capela da Nosa Señora da Angustia

Taboleiros de xogo da Compostela barroca

Ir ao permalink da galería


23 de febreiro de 2018
La Voz de Galicia

Más de 160 tableros de juego escondidos en Compostela sobreviven al paso del tiempo

Fueron tallados en las piedras de algunos de los lugares más emblemáticos de la ciudad en el Barroco

Más de 160 tableros de juego escondidos en Compostela sobreviven al paso del tiempoFueron tallados en las piedras de algunos de los lugares más emblemáticos de la ciudad en el Barroco.XOÁN A. SOLER / PACO RODRÍGUEZ
P. Calveiro
santiago / la voz

¿Quién hizo estos grabados? «Sospecho que la gente de clase baja. Era un juego muy popular. Se habla que, a diferencia de los tableros de la época medieval, que eran para curas y personas de cierta educación, estos no son decorativos sino que aprovechan los atrios de las iglesias, las escalinatas y zonas públicas de paso, que es donde jugaría la gente de a pie», explica Luis Leclere, coordinador del último estudio del colectivo A Rula, que ha localizado hasta 167 tableros de juego en la capital gallega.

«Disponemos de datos suficientes como para situar cronológicamente su elaboración a finales del siglo XVII y, principalmente, durante todo el XVIII. Coincide con la petrificación, en mayúscula, de Compostela, lo que ha permitido que se conserven hasta ahora la mayoría de las coviñas gravadas en las piedras, aunque nos consta que en A Quintana había alguno que ya no está. Desapareció con la política de sustituir las losas levantadas o deterioradas por otras», lamenta Leclere.

Sobre la inédita afición al tres en raya en la ciudad, este vecino de Santiago explica que «está documentado que, hasta los años 60, se hacían campeonatos en los tableros de Praterías». Sin embargo, el mayor conjunto es el que se encuentra en el entorno de San Martín Pinario, donde hay cerca de medio centenar, y en el de Santa Clara una veintena. En ambos casos se pone de evidencia que hay diferencias entre unos tableros y otros. «En la ciudad habrá entre 20 o 30 tipos distintos. A partir de la base común de los 9 agujeros, luego se incluyen surcos que podrían ser un adorno o variedades del juego que desconocemos», indica Leclere.

«Como piezas se utilizarían desde simples piedras a figuras talladas. En el castillo de A Rocha, por ejemplo, se encontraron unos círculos de cerámica medievales, poco elaborados, pero que supuestamente servían como piezas», continúa. Aunque el estudio es una primera aproximación al fenómeno, con él ya se puede concluir que la presencia de tableros de juego en Compostela es más que singular, advierte el coordinador del trabajo: «No tiene un equivalente en ningún otro lado, por la cantidad y por encontrarse -la mayor parte- en zonas exteriores».

La recopilación de datos por parte del colectivo A Rula, asociación cultural que se dedica a proteger y divulgar el arte rupestre en el área de Compostela, comenzó en el 2014 y los últimos hallazgos se hicieron hace solo unos meses, cuando se descubrió un nuevo tablero de juego en el cruceiro de Castrón Douro.

¿Cuándo dejan de gravarse? El estudio apunta a la Ilustración: «As ideas ilustradas supuxeron unha revolución na xestión urbana, trouxeron novas formas de xestión dos espazos públicos, da moral pública, da salubridade e a hixiene. A finais do século XVIII (…) comezan a ser aplicadas na cidade, con maior ou menor efectividade, e van trocar os hábitos de convivencia desenvolvidos ata entón».

En bancadas

Aunque se ha ido desgastando, en Mazarelos todavía se aprecian en la fachada de la Facultade de Historia y en bancos.

En balcones

El juego del tres en raya también llegó a espacios interiores, como al balcón central de la primera planta de la Casa do Cabido.

En cruceiros

Se encuentran en el de Santa Clara, en el de Bonaval, Santa Marta (en la imagen) o Castrón Douro, el último en documentarse.

En atrios

Son frecuentes en la entrada a iglesias o conventos. En Santa Clara, es fácil distinguir los antiguos tableros


3 de xaneiro de 2018

Descobren o primeiro petróglifo de Touro, próximo á ribeira do Ulla

|
PetróglifoImaxe de arquivo dun petróglifo.

O Concello de Touro certificou a localización do primeiro petrógliflo no seu territorio, situado entre as parroquias de Circes e Calvos de Socamiño.

Segundo informou o consistorio, o traballo de investigación na ribeira media do Ulla levou aos técnicos municipais, con apoio da Asociación Cultural Colectivo A Rula, á localización dunha nova mostra de arte rupestre do grupo galaico de “relevante interese pola súa situación, historia, morfoloxía e soporte”.

O petróglifo está localizado moi próximo á ruta ‘Unindo Camiños polo Ulla, que enlaza a ruta da Fervenza das Hortas-Santa Marta coa desembocadura do río Lañas, na actualidade en trámites de homologación. Na lousa distínguense múltiples ‘coviñas’, algunhas delas claramente comunicadas entre si.

A nova mostra de arte rupestre sitúase concretamente no Monte da Pena Furada, na beira do chamado Camiño das Chousas, que cruza o monte e enlaza coa estrada que comunica as parroquias de Calvos e Circes. O petróglifo non figura en ningún catálogo e publicación coñecida, e por tanto, tampouco no actual inventario patrimonial que inclúe o Plan Xeral de Ordenación Municipal de Touro aprobado no ano 2010.

Os gravados distribúense por case toda a superficie dunha pedra de lousa de case dous metros de longo por un metro de ancho situada case a rentes do chan. O petróglifo conta como motivos principais con máis de corenta cazoletas de forma redondeada e ovoide distribuídas por case a totalidade da superficie. As dimensións dos motivos oscilan entre os dous e os 12 centímetros e a súa fondura, entre 1 e 3 centímetros, segundo destaca o informe do colectivo A Rula.


3 de xaneiro de 2018

El municipio de Touro descubre su primer petroglifo

El Ayuntamiento de Touro (A Coruña) certificó la localización del primer petrogliflo en su territorio, ubicado entre las parroquias de Circes y Calvos de Socamiño.

El municipio de Touro descubre su primer petroglifo
Los grabados se distribuyen por casi toda la superficie del petroglifo | aec
El Ayuntamiento de Touro (A Coruña) certificó la localización del primer petrogliflo en su territorio, ubicado entre las parroquias de Circes y Calvos de Socamiño. Según informó el consistorio, el trabajo de investigación en la ribera media del Ulla llevó a los técnicos municipales, con apoyo de la Asociación Cultural Colectivo A Rula, a la localización de una nueva muestra de arte rupestre del grupo galaico de “relevante interés por su situación, historia, morfología y soporte”.

El petroglifo está localizado muy próximo a la ruta ‘Uniendo Caminos por el Ulla, que enlaza la ruta de la Cascada das Hortas-Santa Marta con la desembocadura del río Lañas, en la actualidad en trámites de homologación. En la loseta se distinguen múltiples “coviñas”, algunas de ellas claramente comunicadas entre sí. La nueva muestra de arte rupestre se sitúa concretamente en el Monte da Pena Furada, en la orilla del llamado Camino das Chousas, que cruza el monte y enlaza con la carretera que comunica las parroquias de Calvos y Circes. El petroglifo no figura en ningún catálogo y publicación conocida, y por tanto, tampoco en el actual inventario patrimonial que incluye el Plan General de Ordenación Municipal de Touro aprobado en el año 2010. Los grabados se distribuyen por casi toda la superficie de una piedra de loseta de casi dos metros de largo por un metro de ancho ubicada prácticamente a ras del suelo.
El petroglifo cuenta como motivos principales con más de cuarenta cazoletas de forma redondeada y ovoide distribuidas por casi la totalidad de la superficie. Las dimensiones de los motivos oscilan entre los dos y los 12 centímetros y su hondura, entre 1 y 3 centímetros, según destaca el informe del colectivo A Rula. Lamentablemente, se encuentra fragmentado, por lo que es razonable pensar que el número de motivos fuera mayor tiempo atrás. Investigadores ven complicado precisar un periodo concreto de la Prehistoria en la que fue elaborado.


3 de xaneiro de 2018

Santiago, Ames y Teo preparan el parque rupestre

Los tres concellos esperan fondos de la Diputación para poner en marcha el proyecto supramunicipal

.
MARIA RODRIGUEZ
E. A. R.
santiago / la voz

Esta fórmula de gestión fue analizada esta semana durante una reunión celebrada en Ames en la que participaron los ediles Jorge Duarte (Santiago), David Santomil (Ames) y Pilar Faxil (Teo), con el diputado provincial Xosé Regueira.

Además de elegir la fórmula para desarrollar el proyecto, los representantes de los tres concellos acordaron igualmente una calendario de reuniones para avanzar en su constitución mientras esperan la línea de ayudas del organismo provincial para redactar un plan director.

Fanxil resaltó a este respecto «a necesidade deste plan, que ten que servir de guía para o traballo nesta área nos vindeiros anos».

Los tres concellos resaltan que actualmente «pódense contar máis de cen xacementos entre os tres municipios no val da Maía e a contorna fluvial do río Sar».

En el caso concreto de Ames, subrayan la existencia de «verdadeiras xoias arqueolóxicas, con petróglifos como o de Oca ou a Nave, a Peneda Negra, ou o de Monte Castelo, redescuberto fai dous anos».

En cuanto a Teo, el Ayuntamiento recuerda que en diciembre del año pasado recibieron la declaración de Bien de Interés Cultural (BIC) para los petroglifos de Río de Angueira o de Monte de Cornide, el de Outeiro do Corno y el de Pena Bicuda de Loureiro, un reconocimiento que, señalan, «demostra a importancia destas estacións arqueolóxicas» y por ello la necesidad de protegerlas y difundir su existencia para revalorizar el patrimonio de la comarca.


 otubro de 2017

Faixas de protección do patrimonio no monte

Antón Bouzas e Colectivo A Rula

CERNA Nº 77 – Abonda xa de eucalipto!

Páx. 20-23


22 de outubro de 2017

Arrasa con un tractor los petroglifos catalogados de una finca de Villestro

El Concello asegura que adoptará las medidas de rigor sobre el autor de los hechos

.
XOAN A. SOLER
santiago / la voz

Fue esta entidad, junto a vecinos de Villestro, los que denunciaron la acción destructiva de ayer, que motivó que la policía municipal levantase acta de lo ocurrido. Los denunciantes estuvieron en contacto con los ediles Jorge Duarte y Xan Duro. El Concello asegura que adoptará las medidas de rigor, que recaerán sobre el autor de los hechos.


27 de setembro de 2017

Dombate segue deparando sorpresas

O colectivo A Rula constatou a existencia de nove gravados e máis dunha ducia de coviñas

.
Ana Garcia
A. Lavandeira
carballo / La Voz

As conclusións aínda son provisionais, pero foron expostas onte na terceira sesión do Simposio Dolmen de Dombate, que se celebrou no centro de interpretación. O colectivo A Rula constatou, grazas aos estudos de fotometría, a presenza de nove gravados nas lousas da cámara do megálito. O secretario da entidade, Pablo Sanmartín, foi o encargado de explicar o resultado dos traballos da agrupación nas estacións de petróglifos da Costa da Morte e máis na anta de Borneiro. Así o viron nas súas imaxes en 3D realizadas en colaboración coa empresa UAV Galicia para entregar á Deputación: «Ata nove representacións do motivo denominado por E. Shee como The thing, con tamaños que oscilan entre os 54 e os 36 centímetros de longo. Hai cinco case iguais».

E non só iso, como amosou Sanmartín a través dun vídeo, «tamén se constata a presenza de coviñas en varios esteos, como na lousa de cuberta e no esteo desprazado que probablemente estivera pechando a cámara». Suman máis dunha ducia entre todas. Asemade, A Rula ten unha teoría: «A presenza de dúas cazoletas nun dos esteos da cámara que consideramos antrópicas ou ben naturais, pero retocadas e que normalmente se consideraron naturais». Probablemente, engaden, estean asociadas «cunha terceira que figura oculta no esteo contiguo». Ademais, o grupo ve a presenza de «pequenos trazos non documentados que poderían alterar a interpretación dos gravados». 

Cos novos métodos de observación, este colectivo, que se dedica á investigación e divulgación da arte rupestre, confirma que os gravados de Dombate «foron realizados antes da construción do actual dolmen» e que posiblemente procedan de estelas ou doutro dolmen anterior. Explícase, dixo Pablo Sanmartín, non só pola superposición de pequenos restos pictóricos sobre deseños, «o que fai evidente unha secuencia cronolóxica, senón tamén pola situación dos gravados preto do canto das laxes», sinalou.

Ademais, algúns dos motivos están parcial ou case totalmente ocultos polas antes do lado. Incluso pensan que os esteos poderían ter más figuras previamente a ser empregadas en Dombate.

A forma de varias pedras do dolmen permiten aventurar a súa posible reutilización

A forma que teñen varias das pedras que forman a cámara do dolmen de Dombate permiten aventurar, segundo Pablo Sanmartín, «a súa posible reutilización, non só dos esteos gravados, senón doutros, como a lousa da cabeceira, cunha clara forma antropoide, moi semellante, aínda que evidentemente a diferente escala, aos pequenos idoliños da entrada» ao corredor.

Outra razón pola que pensan que as rochas do dolmen de Borneiro foron aproveitadas doutro uso anterior é que varios motivos do gravado principal (A Cousa) están superpostos uns aos outros, ata en tres casos. 

Na intervención de onte, Pablo Sanmartín, que estivo acompañado por Antón Bouzas, comentou o estado de abandono de varias estacións de petróglifos da Costa da Morte, como é o caso da Pedra Ancha, que está a catro metros do Camiño de Fisterra e nin sequera está sinalizada. Ademais de valorar a riqueza da arte rupestre desta bisbarra, lembrou o próximo percorrido polas estacións de A Fieiteira e A Campaíña de Corme, así como o percorrido feito este verán por Berdoias (Vimianzo).

Trala pausa para o café, na xornada de onte tamén participaron os membros da Traskiband, que interpretaron varios temas, baixo o título de O Camiño dos faros ao seu paso por Dombate.

O xoves será a última sesión do Simposio, coa presentación dun documento inédito sobre o megálito por parte de Felipe Senén, que será presentado por Rosalía Fernández. Tamén haberá un obradoiro de historia.


26 de setembro de 2017

«Dombate segue a sorprendermos»

Nuevos descubrimientos sobre el dolmen abren otras posibilidades de estudio

.
cedida
Cristina Viu
carballo / la voz

La confirmación de que hay nueve the thing, nombre que le dio Elizabeth Shee en 1981 al gravado más peculiar del dolmen de Dombate es una de las cuestiones que el colectivo A Rula expondrá esta tarde en el simposio que se celebra en el centro arqueológico. Pablo Sanmartín, secretario de la entidad, será uno de los encargados de exponer las conclusiones preliminares de un minucioso trabajo que han realizado en la cámara. Lo que han hecho en el yacimiento es lo que hacen siempre ante el arte rupestre: «describir o máis rigurosamente posible os gravados», explica Pablo Sanmartín. Saben que con técnicas nuevas y los más metódicos análisis se producen hallazgos muy llamativos que, en ocasiones, pueden servir para la elaboración de nuevas teorías.

Lo sabe bien Pablo Sanmartín que cuando estuvo por primera vez en Dombate, en el 2001, solo encontró cinco representaciones de the thing. Ahora ha podido contar nueve, como aventuraba Rodríguez Casal.

No es la única novedad de la que informarán hoy, porque a pesar de lo estudiado que está, Dombate sigue dando sorpresas. Las cazoletas, por ejemplo. No hace mucho se creía que eran fruto de la naturaleza, de la erosión, y no de la mano del hombre. Ha sido la observación la que ha conducido a las nuevas apreciaciones. Ha sido la mirada de los quince miembros de A Rula, la que ha logrado ofrecer nuevas visiones del arte rupestre en Galicia, centrado especialmente en la zona de Compostela y ahora también en la Costa da Morte.

Además de Pablo Sanmartín estarán también Luis Leclere, Antón Bouzas, Xosé Lois Blanco y Simón Peña. Quizá se anime alguno más a participar en un acto que consistirá en el pase de un vídeo basado en el trabajo de campo realizado durante dos jornadas y que ha contado con el apoyo de la Diputación, propietaria del monumento, y la colaboración de la empresa UAV Galicia.

Berdoias y Corme

Su presencia en la Costa da Morte es cada vez más frecuente. Acaban de realizar una visita nocturna al yacimiento de Berdoias y el sábado irán hasta los petroglifos de Corme, con la colaboración del Concello de Ponteceso. El colectivo se ha hecho un lugar en el interés de las instituciones por su labor divulgativa y por su especial querencia por las visitas escolares. Ahora han entrado en contacto con el Concello de Cabana y con la Diputación para intentar reproducir digitalmente las losas que componen el majestuoso megalito que fue capaz de enamorar a Pablo Sanmartín.

«É unha lástima, pero por motivos evidentes os visitantes non poden entrar na cámara», explica. Si lo hicieran quizás también se quedarían enganchados del monumento y querrían hurgar, aunque solo fuera con la mirada, por cada uno de sus recovecos.

Sin embargo, es su trabajo cuidadoso de registro de datos lo que hace de la entidad una fuente de información fundamental. Con esos estudios intentan llegar «a unha conclusión o máis razoable para nos e os investigadores», explica Pablo Sanmartín. También tienen un gran espíritu de servicio, «valeirando documentación», algo que a este archivero del Concello de Teo se le da realmente bien. En el colectivo hay de todo, desde arqueólogos hasta técnicos topográficos.

En Dombate han aplicado técnicas modernas y minuciosas, gracias a la luz rasante han revelado nuevos grabados. Las conclusiones que el colectivo presentará esta tarde en el simposio son solo preliminares. Queda mucho trabajo por delante para entregar a la Diputación los resultados de la labor que han realizado.

Habrá que esperar a esta tarde para saber qué pueden significar las cuevitas que los constructores del dolmen gravaron en las losas o los diseños antropomorfos o por qué se enlazan las figuras conocidas como the thing y si son hachas, machetes o incluso ballenas. Buena parte de los misterios de Dombate serán revelados esta tarde, pero otros tantos quedarán ocultos.


5 de setembro de 2017

Teo

El Concello de Teo busca a los dueños de los petroglifos para garantizar su conservación

El regidor reconoce que la mejor solución sería comprar estos vestigios prehistóricos para protegerlos

.
ALBERTO MERA
Emma Araújo
Santiago / la voz

El Concello de Teo ha contratado una empresa para que realice los trabajos de campo que determinen la titularidad de los terrenos, en su mayoría superficie arbolada o de matorral, en los que se ubican sus petroglifos, datados de la Edad de Bronce.

Esta decisión obedece, según resalta el regidor teense, Rafael Sisto (Anova), a que la mayoría de estos restos arqueológicos están dispersos por zonas en las que aún no se ha llevado a cabo el proceso de concentración parcelaria. «E ao non existir esta identificación resulta moi complicado localizar aos donos, xa que os planos do catastro non se axustan á realidade», reconoce.

La previsión es que entre este mes y el de octubre quede listo el encargo. Una vez localizados los dueños del terreno, el siguiente paso será entablar conversaciones para, como mínimo, limpiar el entorno de los vestigios, lo que reduciría el riesgo de daños en caso de incendio y evitaría destrozos involuntarios. El objetivo final, avanza Sisto, pasa por «abrir a posibilidade de acceder nalgún momento á súa titularidade para poder cercalos, xa que isto sería o lóxico».

La identificación de los propietarios de los restos prehistóricos era un proyecto pendiente del Concello, que optó por encargar este estudio tras los daños provocados en un petroglifo ubicado en Regoufe (Luou) por la tala con maquinaria pesada para una plantación de eucaliptos. Dado que en la misma zona hay restos de mayor valor arqueológico, los trabajos están paralizados. Esta medida, reconoce el alcalde de Teo, no es suficiente para evitar daños, ya que «ao estar o monte tan dividido, cando te das de conta de que pasou algo sempre é varios días despois». 

Proyecto con Santiago y Ames

La posibilidad de asignar fondos para comprar los terrenos es una de las alternativas que están barajando los concellos de Santiago, Ames y Teo dentro del proyecto conjunto que están elaborando para solicitar a la Diputación fondos para la promoción y cuidado de los petroglifos de los tres municipios.

A Rula organizó dos exitosas rutas nocturnas

El colectivo A Rula, que mantiene una estrecha colaboración con el Concello de Teo para la divulgación de sus petroglifos, organizó dos rutas nocturnas gratuitas para dar a conocer los elementos más significativos del arte rupestre. El 15 de julio se organizó un recorrido por los petroglifos de Cornide y Regoufe, dejando para el 12 de agosto un itinerario por los restos prehistóricos del enclave conocido como Monte Piquiño. La media de asistencia estuvo en torno a las cincuenta personas.


29 agosto de  de 2017

O proxecto de posta en valor dos Petroglifos de Corme segue avanzando

29 Ago 2017Redacción

Parece que vai adiante o Proxecto de Promontorio de Corme, que pretende facer da arte rupestre un valor cultural e turístico. O proxecto presente poñer en valor os petroglifos do Meixoeiro, o Petón da Campaíña, o petón da Regaíña, emais a Pedra da Serpe.

Gracias á concentración promovida polo Colectivo A Rula, a Fundación Eduardo Pondal e Suso Lista, o proxecto vai tomando forma da man do arqueólogo Mario César Vila. Agora, despois das importantes limpezas e desbrozaduras, a Concellaría de Cultura de Ponteceso xa está preparando dous roteiros que permitan acceder ao Promontorio (que a día de hoxe está ocupado por un parque eólico) e dende aí aos puntos de interese, onde ademais haberá sinalización explicativa.

Haberá que seguir de preto este proxecto.


13 agosto de  de 2017

Catalogan ochenta nuevos petroglifos en el área compostelana en un año

El inventario se realizó tras el fuego forestal que afectó a grabados de Villestro

El trabajo demuestra la relevancia de la comarca en el arte rupestre, destaca A Rula

.
XOÁN A. SOLER
Montse garcía
Santiago / la voz
Hace un año el monte de San Miguel de A Portela, en Villestro, sufría un incendio, que afectó a la mayor muestra de arte rupestre de Santiago. Catorce petroglifos concentrados en la zona de Devesa da Rula sufrieron daños, quedando uno de ellos destrozado al pasarle por encima una máquina que realizaba cortafuegos. Entonces, el colectivo A Rula, que llevaba dos años reivindicando la catalogación y puesta en valor de este conjunto sin obtener respuesta de la Xunta y el Concello, demandaba que el suceso, ya inevitable, sirviese para que no se volviesen a repetir hechos similares y acelerar las actuaciones para la protección de los yacimientos. ¿Y qué sucede un año después? El resultado es la catalogación de este patrimonio arqueológico. No solo del situado en Villestro -solo uno de los grabados lo estaba cuando ocurrió el fuego que arrasó el monte-, sino también de otros petroglifos situados en otros puntos de Compostela, Ames y Teo. En total, el resultado del estudio emprendido tras el incendio supuso inventariar 83 nuevos petroglifos, con lo que toda el área pasa a sumar más de 120 grabados. De esta forma, se triplicó el número de estaciones registradas y controladas por la Dirección Xeral de Patrimonio.

El incendio desencadenó un trabajo a tres bandas, con la implicación también del Concello de Santiago y la Xunta. En este sentido, mientras esta última se ocupó de las cuestiones relativas al inventario de los yacimientos y contrató el estudio, el organismo municipal quedaba encargado de las labores de preservación y mantenimiento.

El colectivo A Rula destaca que se ha dado un paso importante para la preservación y puesta en valor del patrimonio arqueológico, como es la catalogación de los petroglifos, pero aún resta camino por andar y le toca actuar a los ayuntamientos. «Deuse un primeiro paso importante, como é a catalogación, pero agora falta incluír as zonas de protección no PXOM», explica Pablo Sanmartín, secretario de A Rula.

Más allá de los pasos dados a nivel administrativo, el estudio sobre los petroglifos de Villestro también recogía una valoración de los daños que causó el incendio forestal, la mayor parte decoloraciones.

El Concello de Santiago gestiona con los propietarios los permisos para la limpieza del perímetro

El Concello de Santiago también está dando pasos para la preservación de los yacimientos. En este sentido, ya iniciaron la

identificación de las parcelas en las que están situadas los 51 grabados catalogados en el municipio y han remitido comunicaciones a los propietarios, para que tengan conocimiento de que tienen un bien protegido en su terreno y solicitarle autorización para proceder a la limpieza de un perímetro de diez metros. El concejal de Espazos Cidadáns, Jorge Duarte, explicó que ya obtuvieron algunas, pero hay casos en los que no lograron contactar aún con los dueños, por lo que tendrán que publicarlo en el BOP. Después, contratarán los trabajos. «A nosa idea é facelo o antes posible, tan pronto como teñamos as autorizacións, para evitar danos en caso de novos incendios», dijo.

A continuación, el Concello iniciará actividades para dar a conocer este patrimonio arqueológico y divulgar sus valores, para lo que acometerán la señalización de los espacios y podrán en marcha rutas, con el centro de interpretación de Villestro como base. La actuación será para el próximo año.

Parque arqueológico

El broche a estas actuaciones será la puesta en marcha un parque arqueológico. Una actuación que A Rula quiere que reúna a los tres ayuntamientos -Santiago, Ames y Teo-, para el que ya hay conversaciones.

En cuanto a la inclusión de los petroglifos en el PXOM, Duarte indicó que no tiene urgencia puesto que, al estar catalogados por Patrimonio, ya cuentan con protección especial.

El colectivo A Rula destaca que el trabajo de inventario y catalogación de los petroglifos de la comarca de Compostela demuestra lo que ya venían defendiendo desde hace años: la relevancia que tiene la zona dentro del arte rupestre gallego «tanto pola gran concentración de xacementos, como pola calidade e excepcionalidade dalgúns conxuntos, cunha boa parte deles que aínda permanecían inéditos».

Para el colectivo, con el trabajo ahora realizado, los investigadores pondrán contar con una visión de conjunto que está cambiando la imagen tradicional que se tenía sobre el arte rupestre en las tierras jacobeas. Indican que sobre este patrimonio arqueológico de la comarca no se había hecho hasta el momento una investigación sistemática, lo que contrasta con lo que sucedido en otras zonas de Galicia.

El inventario realizado constituye, según A Rula, una herramienta esencial para la proyección y futura valoración social del patrimonio cultural de la comarca. «Non se pode protexer o que non se coñece», afirman. De esta forma, las fichas y la planimetría realizada es esencial para iniciar una nueva fase en el proceso de sensibilización social en favor del patrimonio rupestre y dar cumplimiento a las obligaciones legales sobre su protección, estudio y divulgación.

Desde el colectivo destacan la buena sintonía con la empresa encargada de la catalogación, Horizonte Norte, a la que también facilitaron datos que ya tenían.

Pasos entre los restos del Santo Oficio y el arte rupestre milenario

Visita a la Casota de Freáns y los petroglifos de O Pedrouzo, en la parroquia de Berdoias

.
XOSE AMEIXEIRAS
X. Ameixeiras
Carballo / La Voz

Alonso de Lema cumplió a satisfacción de Felipe II en la guerra de las Alpujarras granadinas (donde se conservan muchos apellidos galaicos) contra los moriscos y lo hizo señor de Berdoias, un territorio marcado desde antiguo por uno de los conjuntos de petroglifos de gran interés en el territorio fisterrán. Precisamente por ahí caminaron el viernes por la noche medio centenar de personas atraídas por la llamada de la agrupación A Rula y el Concello de Vimianzo.

La marcha comenzó en la iglesia parroquial de San Pedro, levantada con los dineros de los Lema, y de ello queda constancia en el área abovedada del altar mayor. En el templo, con elementos del estilo barroco, Manuel Rial, técnico municipal, y Pablo Sanmartín, secretario de A Rula, dieron las primeras explicaciones sobre historia y arte. Ya anochecía y las primeras paradas tuvieron lugar ante una era, un hórreo y los restos de una casa de labranza de otros tiempos que los arrendamientos históricos permitieron traer hasta la actualidad.

Ante la primitiva casa de Alonso de Lema, construida en 1607, el grupo se paró para examinar la inscripción del dintel de la puerta principal, donde además del nombre del promotor de la obra figura la vinculación de Lema con al Santo Oficio, del que fue comisario. Una palma y una espada certifican su pertenencia a la Inquisición. Carmen de Limideiro, una vecina de Berdoias, confirmó con una copla ante los presentes la huella que la actividad inquisitorial dejó en la cultura popular de la localidad. La aprendió hace muchos años de una mujer ya anciana.

Era casi de noche y lloviznaba, pero la ruta continuó con destino a la Casota de Freáns, previa parada ante una mámoa. Ya frente al pequeño dolmen, Carmen de Limideiro tributó al grupo nuevas coplas al son de su pandereta. La también conocida como Arquiña dos Mouros fue ya excavada en 1933 por el matrimonio alemán Leisner y conserva varios grabados que dan lugar a múltiples interpretaciones. La iluminación de los focos daban un halo de mayor misterio a la construcción prehistórica.

Petroglifos

El destino real del recorrido eran los petroglifos de O Pedrouzo. Divididos en dos grupos, los excursionistas nocturnos atendieron las explicaciones de Pablo Sanmartín y Luis Leclere en la primera y la segunda estaciones, respectivamente. La primera, descubierta por unos cazadores en noviembre del 2003, destaca por sus conjuntos de coviñas, cazoletas y círculos concéntricos que los miembros de A Rula consideran anteriores y de mayor interés histórico que los segundos. El orvallo dificultó un tanto la visión, pero la estampa, iluminada adecuadamente, trasladaba a los espectadores el insondable misterio de las formas y los motivos que conservaron los siglos.

Igual ocurrió en la segunda estación, que, iluminada en la noche, despertó las exclamaciones de admiración de algunos de los presentes. En estos paneles, además de las formas prehistóricas hay grabados símbolos que Alonso de Lema ordenó hacer para marcar sus cotos.

Ya se acercaba la media noche y el grupo regresaba por los viejos caminos al punto de partida con la curiosidad llena a rebosar de nuevas sensaciones. Ahora, los miembros de A Rula apuestan por la conservación y puesta en valor de este área arqueológica, cuya catalogación aún está pendiente, y su inclusión en el inventario arqueológico municipal


29 de marzo de 2017

Avanza a creación dunha gran plataforma contra o eucalipto en Galicia

A Asemblea contra a eucaliptación de Santiago e contorna acorda asociarse con outras iniciativas similares para poñer couto a esta especie.

Por Galicia Confidencial | Compostela | 29/03/2017 | Actualizada ás 11:20

A Asemblea contra a Eucaliptización de Santiago e contorna, celebrada esta fin de semana, acordou impulsar accións comúns con outras plataformas do país cos mesmos obxectivos, en concreto coa iniciativa Cousa de Raíces, para establecer sinerxías na loita contra esta especie foránea.

Avance do eucalipto fronte ás carballeiras

Avance do eucalipto fronte ás carballeiras | Fonte: Adega

Nese encontro tamén se acordou avanzar na concreción dun marco normativo “que dea cobertura as alternativas existentes ao desenvolvementos do monte imperante” e reclamar “cambios oportunos”. tanto a administración autonómica como as administracións locais.

Ademais, acordouse crear un grupo de traballo para a coordinación e impulso de dita axenda de actividade. Desta asemblea forman parte Erva,  Adega,  Colectivo A Rula,  A Gentalha do Pichel e Federación Rural Galega.


La Voz de Galicia24 de decembro de 2016

Localizan más petroglifos en el monte San Miguel, que ardió el pasado verano

El colectivo A Rula colabora con Patrimonio en el inventariado de las estaciones

X. ameixeiras
redacción / la voz

El fuego causó el pasado verano daños irreparables en varias estaciones de arte rupestre del monte San Miguel y en el valle de la Portela de Villestro (Santiago). Sin embargo, también ha facilitado la localización de otras. Miembros del colectivo A Rula, un grupo que se dedica a investigar sobre estas manifestaciones artísticas, halló más petroglifos en el área. Hasta ahora permanecían ocultos bajo los tojos.

La nueva estación está en la parte baja del monte San Miguel, en las proximidades de la ruta jacobea a Fisterra, que, a su vez, actuó como cortafuegos en el incendio. Se trata de la tercera estación de grabados localizada en los últimos años en el paraje de Agra do Campo, a unos 50 metros de los ejemplares gravemente dañados por el paso de la maquinaria que acudió a extinguir el fuego el pasado mes de julio.

El yacimiento presenta diversas formas, desde motivos geométricos integrados por «coviñas e cazoletas, sucos lineais, cruciformes diversos e unha combinación de círculos concéntricos», según apunta A Rula en su informe sobre el descubrimiento. Las cavidades circulares son las más numerosas, casi medio centenar en varios paneles. Destacan por la diversidad de tamaños y profundidades. Están «distribuídas de xeito irregular por todas as laxes insculturadas», agregan. «Hai cazoletas de ata 10 centímetros de diámetro e catro de profundidade, pero tamén pequenas coviñas que non chegan os cinco centímetros de diámetro e apenas un de fondo», explican también. En otros dos paneles figuran dos cruces de diferente estilos y tamaños.

Los grabados, apuntan, se distribuyen en ocho paneles y cinco rocas de reducidas dimensiones y formas diversas. Están unas muy cerca de las otras. Unas lajas son planas y están a ras de suelo y otras describen curiosas formas graníticas a modo de escalones y a varias alturas. Apenas destacan en el paraje.

En este fondo del valle de la Portela de Villestro hay también otros yacimientos de petroglifos próximos, como el del Rexio, los de O Valado y las estaciones 1 y 2 de la Devesa da Rula, que es la que da nombre a este colectivo compostelano que lleva años rastreando los montes para tratar de salvar los numerosos ejemplares de arte rupestre abandonados a su suerte.

Inventario de los yacimientos

La localización de este yacimiento fue puesto en conocimiento de la empresa Horizonte Norte, que, en colaboración con UAV Galicia, está a punto de terminar el inventariado de todos los petroglifos inéditos que fueron hallados en los últimos años en la zona de Santiago. El proyecto fue promovido por la Dirección Xeral de Patrimonio, con la que colabora A Rula poniendo a su disposición su documentación y material gráfico. Esta labor permitirá duplicar el número de estaciones registradas y controladas por la Administración.


Radio CERNA

Radio CERNA

21 de decembro de 2016

Por unha faixa de protección contra os lumes para os petróglifos

O colectivo compostelán A Rula pide ás admiinistracións que subministren maior amparo á arte rupestre de Galiza a través da lexislación, obrigando a establecer unha faixa de protección ao redor dos petróglifos. A intensificación da industria forestal dos últimos tempos e a incidencia dos lumesnos montes galegos están a situar este tipo de patrimonio no  peor dos seus momentos. As previsións de extensión do eucalipto nitens agudiza a urxencia da toma de medidas. Por outro lado, as contas da Rula desmonta a tese, ás veces trasladada á opinión pública polas administracións públicas, de que é imposible protexer todo o patrimonio cultural que temos no monte galego.

Descargar


25 de novembro de 2016

O que custaría protexer todos os bens patrimoniais, o 0,5% do territorio galego.

O patrimonio galego podería ser protexido para evitar que se queime e xerar riqueza. E non sería nin moi custoso, nin moi difícil. Pero a nova Lei de Montes, o mellor instrumento para facelo, ignora absolutamente os bens históricos e arqueolóxicos, sen considerar unhas faixas de protección como as establecidas para outros elementos, con 30 metros de exclusión de sistemas arbóreos, como son as vivendas, vías de comunicación, gasolineiras e outras instalacións. Por iso, o colectivo A Rula, nun interesante artigo, destaca a importancia de que a normativa tamén inclúa esas faixas de proteccións para os elementos patrimoniais que hai no monte.

Este colectivo calcula que establecendo estas limitacións poderíanse protexer a maior parte dos elementos patrimoniais de Galicia, incluíndo, petróglifos, mámoas, dolmenes, castros, outros bens megalíticos, castelos medievais e outras construcións históricas que se atopan catalogadas. En total serían 100 quilómetros cadrados, o 0,5% do noso territorio. Unha situación que serviría para crear unha auténtica infraestrutura verde, manter a biodiversidade e potenciar o turismo.

E é que, segundo suliña A Rula, os petróglifos galegos son particularmente sensibles aos lumes, por coincidir a súa área de distribución coa área de cultivo dos eucaliptos. Os danos provocados derívanse tanto dos fenómenos de termoclastia, que escachan a superficie das pedras polas altas temperaturas, como dos traballos de extinción con maquinaria pesada, que trituran todo o que atopan por diante.

Por iso, considera que o simple establecemento dun perímetro de protección de 5 metros desbrozados arredor (limpo de mato), xunto a outros 20 mais de exclusión de pirófitas, significaría unha faixa de protección de 2.000 a 2.500 metros cadrados en cada un destes bens de interese cultural (ao radio de 25 metros compre sumarlle unhas mínimas dimensións da pedra).

“Se calculamos que existen 3.000 petróglifos en Galicia, resultarían necesarias menos de 675 hectáreas para protexer toda a arte rupestre galega”, sinala A Rula. Considerando que algunhas pedras son bastante grandes, pero que moitos gravados agrúpanse en distancias menores a 50 metros (e consecuentemente as súas faixas solaparíanse), e por último que dificilmente quedarían por descubrir outros tantos petróglifos como o número actualmente coñecido, “poderíamos supoñer entón que unhas 1.000 hectáreas abondarían para todo o conxunto”.

Protección de mámoas, castros e outros bens patrimoniais

Se se fai un cálculo similar para as mámoas e considerando un radio medio de 15 metros, resultan 5.000 metros cadrados de faixa media (engadindo o núcleo da mámoa), que multiplicados por 6.000 unidades darían un total de 3.000 hectáreas de protección. No caso dos castros o cálculo sería dunha hectárea de media por castro multiplicada por 6.000 unidades, o que sumaría outras 6.000 hectáreas.

Engadindo mais elementos como círculos líticos, castelos altomedievais, poboamentos neolíticos ou calquera outro tipo de xacementos, aínda que coa salvedade de que só se pretende incluír aos que estean no monte (excluíndo aos correspondentes as terras agrarias ou solos urbanos), podemos supoñer que 10.000 hectáreas de faixas abondarían para protexer todo o patrimonio nos nosos montes.

Protexer só o 0,5% da superficie do monte

Deste xeito, se xuntáramos todo o patrimonio espallado e actualmente perdido polos montes, agrupándoo coma aos pobos indíxenas derrotados dunha reserva india, precisaríase unicamente dun cadrado de 10 x 10 quilómetros. “Eses 100 km2 representarían o 0,5% da superficie de monte en Galicia, e aínda que pensáramos que nos quedamos curtos dificilmente superaríamos o 1% da superficie en caso de ter que ampliala. De verdade pode sosterse que xestionar ou manexar o 1% da superficie dos montes para protección do patrimonio resultaría excesivo, inapropiado ou imposible de levar a cabo?”, indica A Rula.

Por iso, insiste na necesidade de instaurar esas faixas de protección do patrimonio na Lei de Montes porque “representaría un primeiro paso imprescindible para a creación dunha auténtica infraestrutura verde” nas zonas periurbanas, rururbanas e rurais de Galicia, que proporcione servizos sociais e ecosistémicos. “Actuarían como auténticos Santuarios de biodiversidade, ao servir de focos de dispersión e colonización de especies silvestres”, engaden.

Ademais, propón que se concreten as mellores vías para desenvolvelas, mediante sancións, compras, subvencións, compensacións, expropiacións agrupacións, concentracións, asociacionismo, esponsorización, certificacións forestais, custodia do territorio, ou calquera outra ferramenta que puidera empregarse é a cuestión metodolóxica a resolver.

“Pero xa estamos tardando en afrontar entre todos: cidadanía, propietarios, industria, gobernos e oposicións, o deterioro do patrimonio cultural dos nosos montes, que ademais de irreversible, supón a perda de múltiples oportunidades de desenvolvemento social, económico, turístico, cultural e de proxección exterior”, engade.


logo correo

20 de novembro de 2016

“En Santiago hay una gran concentración de petroglifos”

Mario César Vila es especialista en la documentación y catalogación de grabados rupestres

Un ejemplo de uno de los grabados típicos de Galicia - FOTO: Mario César Vila
Un ejemplo de uno de los grabados típicos de Galicia – FOTO: Mario César Vila
R. PINO  | 20.11.2016

En los últimos años el área de Compostela se ha convertido en un punto de referencia para estudiar los petroglifos debido al medio centener de estaciones rupestres que, gracias a las labores de documentación y difusión llevadas a cabo por la Asociación Cultural Colectivo a Rula, se han dado a conocer. Así, con un repertorio iconográfico que abarca motivos naturales y geométricos, los expertos han documentado motivos que van desde unos simples círculos a otros que destacan por su complejidad y porque hasta hace poco eran desconocidos en la comarca, como las escenas de equitación y caza.
En este sentido, y debido al carácter inédito de estos elementos arqueológicos, surgió la necesidad de inventariar y catalogar en fichas normativizadas cada uno de los yacimientos, por lo que la Dirección Xeral de Patrimonio acaba de promover una intervención que consiste en la realización de un vaciado de documentación, inventario, catalogación y propuesta de delimitación planimétrica de los petroglifos inéditos que fueron localizados en el área de Compostela.


logo correo

17 de novembro de 2016

Difusión con A Rula y una futura ruta intermunicipal

écnicos autonómicos y de Ames en
una visita realizada
al entorno de Ventosa el pasado mes de
mayo para estudiar
la intervención que,
fnalmente, pondría
en valor los conjuntos arqueológicos
amaianos y que se
quiere completar
con rutas por el entorno. - FOTO: C.A
Técnicos autonómicos y de Ames en una visita realizada al entorno de Ventosa el pasado mes de mayo para estudiar la intervención que, fnalmente, pondría en valor los conjuntos arqueológicos amaianos y que se quiere completar con rutas por el entorno. – FOTO: C.A

M.M.O.  | 17.11.2016

El proyecto de recuperación de los petróglifos del entorno de Monte Castelo, Peneda Negra y Campo Redondo se debe, en buena medida, a la labor de difusión que han respaldado colectivos como A Rula, con visitas y una encomiable labor de investigación a pie de campo. Además, y en colaboración con varios concellos del entorno, se pretende poner en marcha una ruta arqueológica “nunha localización privilexiada a nivel paisaxístico, nun punto do monte dende o cal se pode observar o val da Maía” apuntaban fuentes municipales, que ahora van a actualizar las fichas del Plan Xeral para así relanzar este entorno.


La Voz de Galicia26 de setembro de 2016

Concello y Xunta tendrán evaluados todos los petroglifos antes del 2017

El gobierno municipal pretende recrear un hábitat de la Edad de Bronce en el área de Villestro

SANDRA ALONSO
santiago / la voz

Xunta y Ayuntamiento de Santiago se han dado de plazo hasta fin de año para llevar adelante los trabajos que permitirán catalogar el arte rupestre del municipio. Una parte importante del mismo está concentrado en la zona de Villestro, afectada recientemente por un incendio que dañó varios petroglifos.

En una reunión mantenida por responsables municipales y de la Dirección Xeral de Patrimonio de la Xunta acordaron repartirse los trabajos, de forma que serán los técnicos de la Xunta los que se ocuparán de las actuaciones relativas a los yacimientos, y el organismo municipal de las labores de cuidado y mantenimiento,

Una vez culminada esta fase, se llevará adelante una iniciativa museográfica en Villestro vinculada al área del centro de interpretación de la zona.

Según explica el edil Jorge Duarte, hay 51 petroglifos documentados, de los cuales catorce están inventariados y 37 no figuran en las instancias oficiales de la Xunta. Poner en claro el inventario de los petroglifos existentes en Santiago es la base para empezar a desarrollar los trabajos que está diseñando la Administración local para la protección y difusión de estas piezas históricas. Los petroglifos formalmente existentes con un nivel 1 de protección se distribuyen en distintos puntos del municipio, en concreto en la zona del castillo de Conxo, montes de Vilastrexe, Barrosa (Roxos), Correxíns, Codeseda, Rexío (Portela) Tras Igrexa, A Pedra que Fala (San Xoán de Fecha), Monte Pedroso, Prisanseira (Silvouta), Monte Aberto (Roxos), Campo de Figueiras y Chans de Figueiras.

Abandono

De cara a las actuaciones previstas, las administraciones cuentan con los trabajos desarrollados y la colaboración de distintas entidades, fundamentalmente en la zona de Villestro, y en especial la labor de la asociación A Rula.

Recientemente el grupo popular puso de manifiesto la situación de abandono de la zona de los petroglifos y del centro de interpretación de Villestro, en la que se habían desenvuelto distintas iniciativas en el pasado mandato, y expuso la necesidad de puesta en valor del patrimonio rupestre. Esta actuación representará la oportunidad de incorporar un nuevo atractivo a Santiago y de aumentar la estancia turística en Compostela, establecida en 1,7 noches.

Una de las iniciativas que tiene previsto el gobierno local para el año que viene es la elaboración de un proyecto museográfico y el equipamiento del centro de interpretación de Villestro, que pasará a ser el centro de la arqueología rupestre del municipio. Asimismo, se promoverá la recreación de un hábitat de la Edad del Bronce en esa área.

Otro aspecto importante es la dotación del personal necesario para acometer este proyecto, a través de un programa específico de arqueología. El Concello está ahora mismo trabajando en este tema. Jorge Duarte explica que será potenciada la oficina de arqueología del Ayuntamiento para un plan plurianual de trabajo de cara a esta misión rupestre. También se dotarán los fondos necesarios para su funcionamiento.

Una de las tareas que se va a bordar con prioridad es la adopción de medidas de protección de las piezas rupestres frente a los incendios u otro tipo de agresiones. Las llamas de este verano no han caído en saco roto.


La Voz de Galicia30 de agosto de 2016

Ruta polos petróglifos de A Fieiteira

Preto de medio cento de persoas participaron na visita que comezou ó solpor do sábado e rematou ben pasada a media noite

CEDIDA POR EL COLECTIVO A RULA
pablo sanmartín

Na noite do pasado sábado tivo lugar a primeira ruta nocturna ós petróglifos do Outeiro da Fieiteira, organizada polo Concello de Ponteceso en colaboración coa asociación cultural Colectivo A Rula, da comarca de Compostela, uns veteranos na realización destas longas noites de pedras á luz da lúa.

Preto de medio cento de persoas participaron na visita que comezou ó solpor e rematou ben pasada a media noite. A actividade iniciouse no local social de San Adrián de Corme cunha pequena charla sobre a arte rupestre na Costa da Morte, con especial atención -non podía ser doutro xeito- ós petróglifos e patrimonio cultural do Concello de Ponteceso. Abriu o acto o concelleiro de Educación, Asociacionismo e Patrimonio, Carlos Penedo Casmartiño, que como bo anfitrión agradeceu a asistencia dos veciños e turistas e destacou o traballo de limpeza realizado na contorna dos petróglifos, comprometéndose tamén a seguir apostando pola súa protección e difusión coa sinalización da ruta e a instalación de paneis explicativos. O polifacético Suso Lista achegou a súa peculiar visión dos gravados repasando a súa historia e as vicisitudes sufridas dende o seu descubrimento a principios dos anos noventa. Cerraron o coloquio os membros do Colectivo A Rula, que botaron man das novas tecnoloxías, como os modelos 3D, para explicar ós asistentes as características que fan tan singulares estes gravados do Promontorio cormelán. De seguido, iniciouse a bo ritmo o percorrido de dous quilómetros que separaba a casa veciñal das laxes da Chousa dos Pratos. A brigada da Rula dispuxo entón os equipos técnicos precisos para simular a luz máis axeitada e asombrar ós asistentes ó alumear os diferentes paneis insculturados das laxes da Fieiteira. A bruma do mar foi cubrindo lentamente o ceo, mais a temperatura era ideal e as conversas ó carón das laxes foron animadas e moi interesantes.

Os curiosos deseños xeométricos daban pé a múltiples interpretacións, por máis que os guías sinalaban a imposibilidade de saber con precisión o que aquelas comunidades nos quixeron transmitir. Os membros da Rula non deixaron de recalcar a importancia de non pisar ou riscar os gravados evitando o seu deterioro e animaron ós asistentes a visitar os petróglifos ó abrente ou ó solpor cando a súa visualización é máis propicia. Degustando un vaso de chocolate quente, unha sorpresa final do técnico de turismo Javier Couto, mentres contemplamos por última vez a estación principal da Fieiteira iluminada polos focos, remataba esta primeira xeira nocturna ós petróglifos de Ponteceso. A boa acollida entre os asistentes augura novas edicións destas máxicas noites de verán.


La Voz de Galicia26 de agosto de 2016

Ponteceso desentierra su arte rupestre

El Concello y el colectivo A Rula dan a conocer las principales estaciones de petroglifos de Corme

pablo novoa
a. Lavandeira
Carballo / La Voz

Ponteceso tiene el mejor museo de arte contemporáneo de la Costa da Morte, pero también posee algunas de las mejores estaciones de arte rupestre del occidente gallego.

Los petroglifos de Corme, descubiertos en su mayor parte con ocasión do informe de patrimonio previo a la construcción del parque eólico, llevaban años cubiertos de maleza y ocultos al ojo humano.

Desde hace meses, el Concello de Ponteceso y el colectivo A Rula, un grupo del área de Compostela formado por estudiosos y aficionados al arte rupestre, llevan meses trabajando para conservar y poner en valor el tesoro que la historia dejó sobre las lajas graníticas del monte cormelán.

Mañana sábado, día 27, habrá una charla para 75 personas y a continuación harán una ruta, de poco más de 3 kilómetros, por las más llamativas manifestaciones artísticas de A Fieiteira, situada en la zona central del promontorio cormelán.

Está formado el conjunto por 15 lajas horizontales situadas entre dos grandes rocas que destaca por el tamaño y el número de grabados. Los diseños están a ras de suelo, con poca visibilidad. Son figuras similares como otros ejemplares del arte rupestre atlántico, pero la tipología de algunos de los grabados no es la más habitual.

Hay diseños escaleriformes, herraduras, círculos simples, otros son vermiformes o reticulados, entre otros. Manifestaciones artísticas que si fuesen plasmadas sobre un lienzo y colgadas en un museo, seguramente despertarían la admiración de los visitantes. Si a ello se le añade que están realizados en piedra hace decenas de siglos, su valor se multiplica.

Los miembros del colectivo A Rula, que suelen colaborar con las instituciones para dar a conocer, conservar y poner en valor este tipo de patrimonio, destacan de las estaciones de Corme «o estilo propio de arte rupestre diferente do estilo clásico da Idade de Bronce coñecido noutras zonas de Galicia».

No está clara la cronología y la adscripción cultural de los grabados, aunque parece claro que corresponden a varios períodos, según los miembros de A Rula, que lleva el nombre de una estación de arte rupestre próxima a Compostela.

La puesta en valor de los tres conjuntos de petroglifos de Corme es una aspiración del grupo y del departamento de Cultura pontecesán, pues este tipo de yacimientos arqueológicos prehistóricos son muy sensibles, tanto a factores medioambientales como a la acción del hombre, que tanto suele dañar tanto los gravados como su entorno.

Se trata de una larga tarea para la que ya se han dado los primeros pasos.


La Voz de Galicia12 de agosto de 2016

Patrimonio

Montse García

Es una pena que tenga que producirse un daño importante para comenzar a dar valor a lo que tenemos. Y lo malo es que quien tiene en el olvido ese patrimonio es la administración, precisamente la que tendría que velar no solo por su conservación, sino por darlo a conocer. Esto es lo que le ha sucedido al área de arte rupestre de Villestro, en Santiago. Fue un incendio el que provocó que tanto desde la Xunta de Galicia como desde Raxoi se acordasen, al fin, de su existencia. Los informes que le habían enviado desde hace dos años el colectivo A Rula y las peticiones para darlos a conocer habían quedado, hasta entonces, perdidos en algún cajón de sus dependencias.

Con este ejemplo de la administración, no sorprende que el ciudadano de a pie se comporte en más ocasiones de las deseables de la misma forma. Si saben que hay algún vestigio de interés en sus propiedades, apuesta más por esconderlo que por darlo a conocer con el objetivo que nadie impida actuaciones en su parcela o en su casa.

Por estas razones, nunca valoraremos lo suficiente lo que hacen investigadores o colectivos como A Rula, que recuerdan día sí y día también que tenemos un patrimonio y que hay que cuidarlo, sin nada a cambio más allá que su propio amor a un legado que ha permanecido miles de años en el caso de los petroglifos o, en otros, siglos. Son un poco la conciencia de todos, aunque desde las administraciones hagan muchas veces oídos sordos a sus peticiones. ¿Pasará lo mismo con las cruces de propiedad de Santiago? Hace unos días el investigador Miguel Cajigal pedía un inventario. Esperemos que su demanda no caiga en saco roto.


La Voz de Galicia5 de agosto de 2016

Patrimonio catalogará ahora los petroglifos dañados por el incendio forestal en Villestro

El colectivo A Rula llevaba solicitando desde hace más de dos años la protección de esta área rupestre

Montse garcía
Santiago / la voz

La catalogación de la mayor muestra de arte rupestre de Compostela, situada en Villestro, llegará después de que catorce de los dieciocho petroglifos situados en la zona conocida como Devesa da Rula, en el monte de San Miguel, resultasen dañados por el incendio de la semana pasada. La Dirección Xeral de Patrimonio explicó ayer que están iniciando el procedimiento para inventariar estos grabados, una acción que se suma al informe que encargó para evaluar su estado después del fuego -un arqueólogo visitó la zona el pasado martes-.

El colectivo A Rula llevaba más de dos años solicitando tanto a la Xunta como al Concello la catalogación, protección y puesta en valor de los petroglifos, puesto que solo uno de ellos estaba recogido en el PXOM, precisamente, uno de los que se salvó de las llamas que los días 28 y 29 de julio afectaron al monte de San Miguel de A Portela.

De los catorce petroglifos, uno quedó destrozado por el paso de la maquinaria para realizar el cortafuego. Patrimonio destacó que «os bombeiros non puideron ter referencias sobre a súa localización» al no estar catalogados. Además, añadió que, en los casos de incendio, «estes accidentes poden ocorrer pola urxencia da situación». Precisamente, una de las demandas de A Rula es que lo sucedido sirva para evitar que estos daños se reproduzcan en el futuro. «Seguiremos a reclamar medidas preventivas como a limpeza», afirma el colectivo, que aguarda ahora actuaciones para evitar el deterioro de los petroglifos.


La Voz de Galicia5 de agosto de 2016

La mayor muestra de arte rupestre de Compostela, dañada por un incendio

Un petroglifo quedó destrozado y otros trece resultaron afectados en Villestro

Montse garcía
santiago / la voz

Las consecuencias del incendio que los días 28 y 29 de julio afectó al monte de San Miguel de A Portela, en Villestro, van mucho más allá de la masa forestal. El fuego afectó a la mayor muestra de arte rupestre de Compostela. Catorce petroglifos de los dieciocho que se concentran en la zona de Devesa da Rula sufrieron daños por culpa de las llamas, quedando uno de ellos destrozado después de que la máquina encargada de realizar un cortafuego pasase sobre él.

El colectivo A Rula, que lleva más de dos años reivindicado ante la Xunta y el Concello la catalogación y puesta en valor de estos petroglifos de Villestro, comenzó a realizar la valoración de los daños en esta área arqueológica. «Moitos dos efectos non se coñecerán ata dentro de dous ou tres meses», explicó el secretario de la asociación, Pablo Sanmartín, tras recorrer junto a otro compañero y a un arqueólogo enviado por la Dirección Xeral de Patrimonio la zona afectada. Esta tardanza en determinar la gravedad se debe a que, si bien los destrozos causados por la maquinaria pesada en el petroglifo de Agro do Campo son evidentes, los originados por el calor en los otros trece que quedaron bajo las llamas habrá que valorarlo más tarde. Aunque ahora ya se puede apreciar que los líquenes y musgos resultaron quemados, además del ennegrecimiento de las piedras, queda por conocer las alteraciones provocadas por la termoclastia, esto es, la fragmentación de la capa superficial de la roca después de las altas temperaturas.

Uno de los petroglifos afectados por el fuego de la semana pasada fue el de A Pedra da Loba, el último descubrimiento del colectivo A Rula, que dio a conocer en julio y que constituye el primer yacimiento con motivos naturalistas encontrado en el término municipal de Santiago hasta el momento.

Desde el colectivo, que precisamente debe su nombre a esta área arqueológica -A Devesa da Rula-, destacan que era previsible que más tarde o más temprano esta área arqueológica sufriera algún tipo de daño puesto que la mayor parte de estas estaciones estaban cubiertas por la vegetación debido a la falta de conservación y de medidas preventivas, que llevan tiempo solicitando. Fue esta entidad la que acondicionó alguna pequeña zona para facilitar la visita a estos petroglifos situados en Villestro.

El colectivo presidido por Luis Leclere asegura que, aunque estos daños en catorce petroglifos del monte San Miguel ya no se pueden evitar, deben servir para que no se vuelvan a repetir y acelerar las actuaciones para su protección y puesta en valor. A Rula agradece la rápida actuación de Patrimonio enviando un arqueólogo para valorar los daños tras conocer lo sucedido. Además, también destacaron que conversaron con el director Xeral de Montes, que les transmitió su buena disposición para intentar regenerar y proteger el área afectada. Eso sí, piden que en las labores de extinción del fuego haya coordinación para evitar daños en yacimientos arqueológicos.


Resultado de imagen de sermos galiza4 de agosto de 2016

O lume destrúe o monte e os petróglifos de Villestro

O lume destrúe o monte e os petróglifos de Villestro

Un incendio o 27 e 28 de agosto calcinou o terreo e tamén a área arqueolóxica da Devesa da Rula atinxida tamén pola maquinaria que traballou na extinción do lume.


La Voz de Galicia17 de xullo de 2016

Teo

Las piedras de los montes cobran vida

A Rula localizó en la Portela de Villestro petroglifos de tipo naturalista

x. ameixeiras
carballo / la voz

Compostela es universal por el arte de su catedral, iglesias y edificios, pero en sus montes también lo hay, y mucha. El colectivo A Rula acaba de presentar un nuevo hallazgo que convierte al municipio en un importante foco de diseños rupestres. Se trata, según la propia entidad, del petroglifo A Pedra da Loba ou Cortellos 3, «unha nova mostra do importante patrimonio arqueolóxico da Portela de Villestro». Aseguran que se trata de un «xacemento excepcional pola cantidade» de figuras zoomórficas (animales) representadas en una comarca en la que los grabados de tipo naturalista son escasos. También tiene mucho valor por la presencia de escenas de equitación dentro de un mismo panel.

La pantalla pétrea con las 19 figuras zoomórficas y diversos motivos geométricos está en la parte alta del monte San Miguel cerca de la Devesa da Rula, donde se sitúan la mayor parte de los petroglifos del área. Según describen los miembros de A Rula, A Pedra da Loba o Cortellos 3 se sitúa en una especie de anfiteatro natural en forma de media luna bajo un eucaliptal que dificulta la localización de los diseños. La conservación de la estación es aceptable, aunque con reservas. Una parte de los grabados están muy erosionados y son evidentes los daños provocados por el fuego. En este sentido, los miembros de la agrupación hacen un llamamiento al Concello y a Patrimonio para que tomen medidas preventivas «urxentes, como a catalogación e limpeza desta área arqueolóxica que garantan a conservación deste rico» tesoro.

El conjunto se compone de casi una veintena de ciervos y caballos distribuidos por toda la superficie de la laja, pero concentrados en cinco grupos en función de la composición de la piedra. Hay restos de más figuras que son casi imperceptibles y que constatan que el conjunto era mucho mayor. La roca tiene unas dimensiones de 6,30 por 3,10 metros. Los miembros de A Rula apuntan que una de las imágenes está parcialmente cubierta, por lo que piensan que una excavación arqueológica pueda dejar a la vista más grabados.

Las representaciones tienen, según indican, cierta homogeneidad, son muy estilizadas «sen chegar á esquematización», con cuerpos muy estrechos y alargados, con pequeñas colas de trazo simple. Los diseños tienen características semejantes a los petroglifos zoomorfos de la zona de Barbanza y Muros-Noia, pero también a los de la Pedra Bicuda de Loureiro (Luou-Teo).

En cuanto a la escena, aparecen en primer lugar tres ciervos que dan la sensación de que ascienden por el panel. Luego, en la parte superior, se ve otro grupo, con algunas figuras incompletas. Aquí se representa una posible cópula o doma. Otra de las características del panel es la presencia de varios caballos, por lo menos dos de ellos con jinetes. Da la impresión de que uno va persiguiendo a los otros animales del cuadro.

Llama la atención en los análisis que hacen en A Rula que las imágenes están dispuestas de izquierda a derecha, en un «posible intento de plasmar a orde natural da manda». Otro de los aspectos que destacan es la sensación de movimiento. Por último señalan también la presencia de un grabado antropomorfo en la parte inferior de la piedra, entre uno de los ciervos de cornamenta circular y el grupo de animales que va en fila, y «con forma de X de liñas curvas e posible representación esquemática de cabeza e falo».


logo correo

14 de xullo de 2016

Arrancaron os traballos de limpeza do petróglifo do Monte Castelo

A segunda fase inclúe a corta de árbores e vexetación na zona da Peneda Negra

Imaxe do petróglifo do Monte Castelo
Imaxe do petróglifo do Monte Castelo
  • M.T.   | 14.07.2016

Ames. Os traballos de limpeza e roza do petróglifo 2 do Monte Castelo arrancaron na mañá de onte co obxectivo de poñer en valor este espazo amiense. Xustamente o colectivo A Rula en colaboración co Concello organiza para este sábado, día 16, unha ruta nocturna pola área rupestre.

Ademais, durante este verán a Dirección Xeral de Patrimonio Cultural realizará traballos de roza e control da retirada da vexetación no entorno do petróglifo da Peneda Negra. Segundo informa o Concello “estes petróglifos están incluídos dentro da área rupestre de Ventosa. Nesta zona atópanse tres conxuntos de petróglifos: o de Monte Castelo, Peneda Negra e Campo Redondo”.


25 de xuño de 2016

logo correo

A Rula, valedores del arte rupestre

PATRIMONIO. Tras años bajo los toxos gracias al Colectivo A Rula, y al Concello de Ponteceso, el magnífico conjunto de petrogliflos de Corme volvió a ver la luz para que vecinos y visitantes puedan disfrutar de un legado histórico que incluye grabados de hace 4.000 años. De que las quince losas vuelvan a ser visibles se encargaron operarios locales bajo la coordinación del arqueólogo Francisco Doval, miembro de A Rula, un colectivo nacido en la comarca de Compostela a cuyos miembros les une la pasión por el arte rupestre y por su puesta en valor.

 14 de xuño de 2016

La Voz de Galicia

Moraña descubre su edificio más antiguo en Gargantáns

Se trata de una iglesia situada en el centro del municipio, y se estima que su construcción dataría del 1175 d. C.

C. pereiroMoraña /

Cedida

Aunque el médico e historiador Xosé Casal lo hizo público, fue uno de los miembros del colectivo A Rula quien investigó la posibilidad de que la iglesia de San Martiño de Gargantáns, en Moraña, resultase ser el edificio más antiguo del municipio. Los estudios realizados apuntan a la confirmación del hecho, lo que acaba en un descubrimiento de enorme interés histórico para la zona.

Se trata de una iglesia muy pequeña, de estilo románico, situada en el centro geográfico del ayuntamiento. En las cercanías del templo se vislumbra el castro de Paraños y el menhir de A Lapa.

Todo surgió tras recaer las miradas en la piedra fundacional del templo, ciertamente deteriorada por el paso de los años, y ver que contenía una inscripción casi imposible de traducir al completo. En ella, la fecha de construcción que figura es de cronología hispánica -oficial del reino visigodo de Toledo, y usada en la península hasta finales de la Edad Media-, y se sitúa en el 1213. Realizando los cálculos adecuados, obtendríamos el 1175 d. C., pasando a ser, inequívocamente, el edificio más longevo de Moraña.

El templo es románico y ha sufrido diferentes y continuas modificaciones con el paso de los siglos. Actualmente, de su fachada original solo se conserva la cabecera. Se trata de una iglesia de ábside semicircular, unido a un tramo rectangular y dividido en cinco tramos curvos por dos pares de columnas.

Curiosamente, el templo guarda una estrecha relación con la iglesia de Santa María de Castrelos en Vigo. Ambas iluminan el interior del presbiterio con uno y tres rosetones, respectivamente, y su ubicación en la ábsida no es nada habitual -normalmente figuran en la fachada o en el techo del edificio-. Coinciden también en la reiteración de muchos motivos decorativos, lo que podría indicar que el maestro de Castrelos conocía la iglesia de Gargantáns, y que incluso pudo estar trabajando en la construcción de la misma con anterioridad. Es probable que la de Gargantáns sea anterior, pues los arcos de Castrelos son más apuntados, frente a los clásicos arcos de medio punto del templo morañés.

Xosé Casal afirma que es un hecho curioso el poder seguir encontrando datos como este, y agradece al colectivo A Rula su implicación en estos asuntos que, si bien no tienen una relevancia poderosa fuera del municipio, sí ayudan a escribir las páginas de la propia historia del ayuntamiento morañés. «Sempre é unha boa nova atopar cousas así. E máis que virán, seguro, no futuro», dice Casal.

Hasta ahora, la Fonte de Santa Xusta, datada en el 1501, era considerada la construcción con más años sobre Moraña, pero por lo visto, habrá que reescribir ese capitulo.


 29 de maio de 2016

Limpieza y puesta en valor de petroglifos en Ventosa

El proyecto, del Concello y Xunta, incluye paneles y una senda para el aceso de visitantes // Plantean una ruta intermunicipal

Visita a los petroglifos del edil de Cultura, David Santomil, primero por la izquierda, junto a técnicos de la Xunta, del propio Ayuntamiento y miembros de A Rula. - FOTO: C.D.A.
Visita a los petroglifos del edil de Cultura, David Santomil, primero por la izquierda, junto a técnicos de la Xunta, del propio Ayuntamiento y miembros de A Rula. – FOTO: C.D.A

M. OUTEIRO AMES  | 29.05.2016

El 1 de julio –y a la espera de las actuaciones en Ponte Maceira– será la fecha que marcará el comienzo de la limpieza y puesta en valor de una de las joyas históricas de Ames: el conjunto de petroglifos de Ventosa, tres grupos de grabados en piedra presumiblemente de época neolítica. Y serán el Ayuntamiento de Ames y la Xunta de Galicia –que aportará 5.000 euros– las administraciones que colaborarán para acercar a los vecinos y visitantes esta parte del patrimonio amaiano, englobados como Monte Castelo, Peneda Negra y Campo Redondo.
Desde el Concello, asimismo, el edil de Cultura David Santomil confirmaba que ya se había llegado a un acuerdo con los propietarios de las fincas del entorno, accediendo a que se llevarán a buen puerto dichos trabajos de acondicionamiento de accesos, señalización y limpieza del monte. Estas medidas, a juicio del citado concejal, son una muestra “do compromiso de recuperar e actuar na defensa e posta en valor do patrimonio municipal. Este é un primeiro paso, moi importante, pero aínda moito que facer e descubrir”, indicaba.


16 de abril de 2016

“Corme debe estar cheo de Petroglifos”

Redacción QPC

Petroglifos do Mexoeiro ou a Fieiteira de Corme-Fotos-Juanma Ronquete

Petroglifos do Mexoeiro ou a Fieiteira de Corme-Fotos-Juanma Ronquete

Son palabras de Suso Lista, un dos mellor coñece, pedra a pedra, cada recuncho dos montes do Roncudo. A fin de semana pasada, o Colectivo A Rula achegouse dende Santiago para intentar coñecer máis de preto os tesouros ruprestres cormeláns, coa intención de facer unha boa reportaxe e xeolocalizalos. De guía, ninguén mellor que o polifacético Suso Lista.

O alcalde Lois Carballido e o edil de Cultura do BNG, Carlos Penedo, interesáronse ca visita e ordearon desbrozar o camiño para abrir a ruta ata os puntos de interese. E “fliparon cando viron os tesouros”, cóntanos Suso, “e agora parece que están interesados en poñelos en valor, parece que teñen boa disposición”.

Posta en valor: o primeiro, a conservación

Teñen claro que o máis importante é a conservación, pero tamén hai outras cousas que facer: manter o camiño aberto, organizar rutas, sinalizar e poñer paneis informativos, informar aos donos do que teñen nos seus terreos e, sobre todo, que sufran danos, facer un perímetro de seguridade”, apunta Suso.

”É difícil poñelo en valor porque son zonas privadas, pero con vontade sempre se pode. Con que mateñan o camiño aberto xa me chega, porque organizo eu rutas, que non teño título pero seguro que sei abondo despois de todo o que teño pateado. Hai camiños de pedra, de carro, preciosos”.

”En realidade o que se tiña que que facer unha auténtica prospección arqueolóxica en toda a zona. E só houbo un estudio nolugar onde ían poñer o parque eólico, pero dende a empresa non fixeran públicos os achádegos, e tiven que ser eu o que o destapou publicamente. De que vale saber que están aí se os vas destruídos”, lamenta Suso. De feito, enriba do Petón da Campaíña hai un viravento. “Eu obrigaba aos da empresa a pagar unha gran prospección arqueolóxica en toda a volta”, asegura Suso que recorda aqueles anos de Concelleiro polo BNG no que xa pedía esta clase de iniciativas, “bastaba que pedise eu algo disto para que non se fixera nada”…

“Que conste que esta xente ten máis sensibilidade con estes temas. Teñen a miña colaboración para todo o que faga falta, que hai moitas cousas por recuperar. O malo é que non hai cartos para estas cousas…” invita Suso.

Petroglifos de Corme-O Outeiro da Fieiteira ou Meixoeiro-Foto-Lois Carballido

Petroglifos de Corme-O Outeiro da Fieiteira ou Meixoeiro-Foto-Lois Carballido

Cheo de pedras

”Agora xa me entrou a febre arqueolóxica. Corme debe estar cheo de petroglifos. Aínda fun o outro día por aquí, e atopei outro petroglifo preto da zona do pavillón. Vuin unha pedra cuberta de musgo, destapei un pouco ca man, e aí atopei unha. Despois atopei outra cousa curiosa, unha pedra rectangular, dun metro de longo e dunha cuarta de ancho, e dentro está labrada, como un cadaleito para neno, pero está algo rota. Pola redonda non teñen o que temos nós. E debía haber un artista aquí espectacular”, cóntanos. “Por ali ao arredor ten que haber moitos máis, pero é complicado porque xa pasaron moitos anos, moitas pedras utilizáronse nos valados… “

3 lugares especiais

Mapa do Promontorio de Corme e os seus petroglifos-Fonte-Marco V Garcia Quintela e Manuel Santos Estevez

Mapa do Promontorio de Corme e os seus petroglifos-Fonte-Marco V Garcia Quintela e Manuel Santos Estevez

Son máis, pero 3 son os lugares máis impresionantes. O Outeiro da Fieiteira ou Meixoeiro (“chamáballe a “Chousa dos Pratos” porque a xente non lle daba importancia), son unhas 15 laxas horizontais espectaculares, unha delas de 6 metros de longo. “Para min os dos Mexoeiros son o máximo”, recoñece Suso.

Tamén está A Regadiña, e o famoso Petón da Campaíña, abrigada entre as pedras, e unha das máis simbólicas, pero moi deteriorados, e co viravento xusto enriba. Xa pasaron os trasnos durante a primeira edición do Camiño, pero despois modificaron o traxecto para pasar máis preto aínda do mar.

Petroglifos de Corme-Foto-Camino dos Faros 2

Petroglifos do Petón da Campaíña en Corme-Foto-Camiño dos Faros


4 de febreiro de 2016

La Voz de Galicia

Ponteceso redescubre sus petroglifos

Los grabados de Corme, hasta ahora abandonados, podrían ser puestos en valor.

x. ameixeiras

El alcalde y el edil de Cultura realizaron una inspección con los miembros de A Rula.El alcalde y el edil de Cultura realizaron una inspección con los miembros de A Rula.

Ponteceso tiene en el promontorio de Corme uno de los más atractivos museos de arte rupestre de Galicia. Muchos de los petroglifos fueron descubiertos en 1997, con ocasión de los estudios de impacto ambiental previos a la instalación de un parque eólico. Sin embargo, una parte de estos tesoros de las primeras manifestaciones artísticas de la Costa da Morte estaban cubiertos de maleza, sin señalizar y, en general, olvidados. El pasado sábado, miembros del colectivo A Rula, una entidad dedicada a analizar, estudiar y divulgar este patrimonio, el alcalde y presidente de la Fundación Eduardo Pondal, Lois García Carballido, y el edil de Cultura, Carlos Penedo, examinaron algunos de los ejemplares con el fin de elaborar un programa para la puesta en valor y protección de este recurso cultural y turístico prehistórico. Sirvió de guía Suso Lista, previa limpieza de los accesos por parte de operarios municipales.

El grupo visitó en primer lugar el Outeiro da Fieiteira, donde hay un conjunto de 15 lajas horizontales que destacan por su tamaño, variedad de figuras y por la gran cantidad de grabados. Los diseños son muy pocos habituales en el arte rupestre gallego: «Escaleiriformes, ferraduras, círculos simples, vermiformes, reticulados..». También se desplazaron hasta A Regadiña, ya cerca de Corme. En esta plancha hay 19 figuras, casi todas cruces inscritas en círculos y cuadrados.

Sin embargo, el verdadero santuario está en el Petón da Campaíña, uno de las muestras más singulares del arte rupestre gallego. Allí hay (describen en A Rula) «coviñas e cazoletas de distintos tamaños, sucos de liñas entrecruzadas e ondulantes, ferraduras, óvalos, círculos sinxelos, rebaixes e unha curiosa figura humana en falso relevo duns 25 centímetros de alto».

En el Concello hablan de llevar a cabo un plan de puesta en valor, con la mejora de su señalización y la organización de rutas. Desde el colectivo A Rula urgen la toma de medidas «que garantan a súa protección». En este sentido proponen que sean inventariados y registrados correctamente todos los diseños e incluidos en el catálogo municipal del Plan Xeral recientemente aprobado, requisito fundamental para protegerlos y evitar «os danos como os sufridos en varias laxes da Fieiteira» a causa de los desbroces de un tractor con cadenas. Proponen, además, la limpieza periódica del entorno para evitar su afectación por los incendios y, en general, ponerlos en valor. También apuntan que una cosa es señalizar, sensibilizar sobre su importancia y divulgarlos y otra llevar a centenares de personas juntas a estos lugares.

A voz do experto. Pablo Sanmartín.

Tipoloxía pouco común.

As laxes do promontorio de Corme permítennos admirar unha tipoloxía de gravados pouco comúns no noso territorio. Á marxe dos motivos comúns a outras zonas do chamado Grupo Galaico da Arte Rupestre, como as coviñas e os círculos, identifícanse outros pouco frecuentes como os óvalos, cruces inscritas en círculos e cadrados, reticulados e escaleriformes, etc… No Outeiro da Fieiteira, un conxunto de 15 exemplares horizontais, o tipo de soporte (granito de gran fino), a situación das laxes a ras do chan con pouca visibilidade, e a técnica dos gravados presenta similitudes coa arte rupestre atlántica máis a tipoloxía dos gravados non é a dos máis habituais: escaleriformes, ferraduras, círculos simples, vermiformes, reticulados, etc… Estas características nos deseños, así como as técnicas de gravado empregadas (uso pouco habitual de baixo relevos), levaron ós investigadores a falar dun «estilo propio de arte rupestre diferente do estilo clásico da Idade do Bronce coñecido noutras zonas de Galicia».

Tampouco está clara a cronoloxía e a adscrición cultural dos gravados, aínda que parece claro que corresponden a diferentes períodos. Existen gravados prehistóricos e outros medievais e incluso modernos (cruces realizadas con ferramentas metálicas como a presente no Petón da Campaíña, un dos santuarios rupestres do noso país).

Tamén, como acontece noutras zonas de Galicia, é evidente que moitas das figuras foron reavivadas ou regravadas durante moito tempo, como evidencia a estación da Regadiña. Un feito que poida derivar da propia necesidade de facilitar a «lectura» e interpretación duns gravados que hoxe en día seguen a ser un misterio.


28 de decembro de 2015

La Voz de Galicia

Un arsenal oculto entre eucaliptos

A Rula denuncia que los grabados de arte rupestre de O Fragoso que representan armas, están abandonados: se trata de Pedra Ancha, en Dumbría

X. Ameixeiras

Los grabados rupestres en las rocas gallegas son uno de los misterios del pasado aún sin desentrañar. En O Fragoso (San Pedro de Buxantes-Dumbría), muy cerca de un castro, está el más importante repertorio de representación de armas de la Costa da Morte y uno de los yacimientos de arte prehistórica de este tipo más representativos de Galicia. Sin embargo, aunque está justo al lado del Camiño de Fisterra, está escondido entre un eucaliptal y abandonado a su suerte.

El colectivo A Rula, una entidad compostelana que se dedica a la investigación y el estudio de estas manifestaciones artísticas, denuncia el abandono, el desaprovechamiento y la nula divulgación de un importante conjunto de grabados que no tiene comparación en las comarcas de Fisterra, Soneira, Bergantiños y Xallas. «O Petróglifo de Pedra Ancha é unha mostra excepcional de arte rupestre que debería converterse nun novo recurso turístico do Concello e unha nova icona para o Camiño de Fisterra, onde por desgraza tamén se atopan ás súas beiras outros petróglifos na mesma situación», denuncian.

Mismo cuando un equipo de esta agrupación visitó la estación de petroglifos dumbriesa, varios peregrinos se acercaron a ellos para preguntarles qué miraban. Un grupo de madrileños y dos alemanas expresaron su sorpresa por su descubrimiento y también lamentaron que no existiese una mínima señalización e información sobre el yacimiento. «Dende o colectivo tampouco o comprendemos», apuntan.

Sin valorar

Es más, los especialistas en este tipo de representaciones prehistóricas señalan que es «unha estación de doada localización e acceso, a carón dun camiño, polo que é incomprensible que o elemento patrimonial máis importante do treito xacobeo de Dumbría non sexa valorado como corresponde». En un informe comentan que «o custo da súa posta en valor non sería moi elevado». En este aspecto creen que el proyecto implicaría la cesión o adquisición de la parcela, la eliminación de una pequeña plantación de eucaliptos, la limpieza y acondicionamiento de la zona, así como el estudio, la documentación y el análisis de las figuras y la señalización del enclave.

En opinión de los responsables de este grupo, que preside Luis Leclere, el objetivo de cualquier actuación en este espacio ha de tener como finalidad garantizar la conservación de este bien de interés cultural, facilitar su visualización y el disfrute de vecinos, peregrinos y turistas. El yacimiento fue dado a conocer en 1991 por el aquel entonces director del Instituto Xeográfico Nacional en A Coruña, Modesto García Quintáns, ahora jubilado. Iba con sus compañeros de la peña de caza de Buxantes. Francisco Javier Costas Goberna, Pablo Novoa Álvarez y José María Albo Morán fueron los primeros en estudiarlo y destacaron la importancia de esta panoplia y destacan su extrañeza por encontrar un conjunto de estas características en la Galicia septentrional y la Costa da Morte.

Pilas naturales

¿Pero qué es lo que hay en O Fragoso? En el lado oriental de una gran roca coronada por gran cantidad de pilas naturales creadas por la erosión se encuentran dos paneles de grabados que representan armas prehistóricas. Hay dos espadas cortas, cuatro alabardas y también varios diseños triangulares que los especialistas califican como «escutiformes», aunque también hay quien ve en ellas posibles máscaras, representaciones antropomórficas sacralizadas o estandartes. En la parte inferior de la piedra (de 36 metros de largo por 10 de ancho) está el segundo panel, de unos tres metros cuadrados, en el que figuran dos alabardas, un segundo puñal y una tercera alabarda más pequeña. A la derecha hay una cuarta. Entre unos y otros hay varias cruces, evidentemente muy posteriores a las líneas rupestres. El conjunto está cerca del Alto do Fragoso, al lado del viejo Camino Real, ahora vía xacobea a Fisterra y Muxía, en un paraje excepcional.

 Opinón do experto. Pablo Sanmartín.

Na análise de calquera estación de arte rupestre ó ar libre é fundamental avaliar o seu contorno inmediato. Nesta ocasión éo aínda máis, pois o afloramento granítico da Pedra Ancha destaca na paisaxe como o elemento natural máis sobranceiro nesta penechaira do Fragoso hoxe gravemente alterada pola acción antrópica.

Desaparecidas case por completo as mámoas de Maias, só fica na zona outro xacemento importante, o Castro da Fragoso, da idade do Ferro, situado a uns 400 metros.

O outeiro da Pedra Grande constitúe un fito espacial fundamental neste territorio, marca o linde entre a chaira e as pendentes do val que se van acentuando ó achegarnos ó río Fragoso que dá nome á zona e o xacemento castrexo.

Dende a Peneda Grande podemos divisar unha ampla panorámica de toda a chaira onde se practicaba o pastoreo ata hai unhas décadas e preto de importantes recursos naturais como os numerosos mananciais da zona e o río. Sitúase tamén nunha vía de tránsito natural usada dende a prehistoria ós nosos días, como testemuña a presenza do itinerario da senda xacobea.

Orientación ao camiño

A localización dos gravados na parte orientada ó camiño, na súa zona central e case vertical da parede, evidencia a vontade dos gravadores para facer visibles estas figuras á certa distancia. A pesar da lóxica erosión, en días con boa luminosidade aínda é posible observar dende o camiño os diferentes motivos, e tamén a pesar da plantación de eucaliptos situados na parcela lindeira que dificulta a súa visualización.

J. M. Vázquez Varela sinala unha segunda interpretación da laxe como lugar de celebración de rituais guerreiros. A representación desta panoplia reflicte unha forte carga simbólica que podemos relacionar con outras funcións, dende servir de sinal disuasoria e aviso a outros grupos da zona (tamén en relación coa anterior hipótese de linde territorial), ata indicar o lugar de celebración de rituais colectivos vinculados á guerra conmemorando o inicio ou fin dunha acción bélica.

Quizais esta exhibición pública dos armamentos dos guerreiros xogase un papel fundamental para definir os modelos sociais imperantes nesas sociedades.


11 de outubro de 2015


amsgo1 de outubro de 2015


22172326061_b923952082_o(1)


21975201079_3b629009f9_o(1)


28 de setembro de 2015

logo correo

Na procura do tesouro que agocha o Monte Piquiño


21634822060_d608ab3921_o


20 de agosto de 2015

voz

Entrevista en Radio Voz, Voces de Galicia a Luis Leclere, presidente del Colectivo a Rula


17 de agosto de 2015

La Voz de Galicia

Localizan en Ames una joya del arte rupestre que se daba por perdida

El colectivo A Rula encontró los ricos grabados del Monte das Pedras

x. ameixeiras

Hallazgos. Los grabados de Monte das Pedras o Monte Castelo (arriba) estaban ilocalizables desde mediados del siglo pasado y se creían destruidos. A la izquierda, diseño del petroglifo, realizado por Enrique Campo en 1909.

Hallazgos. Los grabados de Monte das Pedras o Monte Castelo (arriba) estaban ilocalizables desde mediados del siglo pasado y se creían destruidos. A la izquierda, diseño del petroglifo, realizado por Enrique Campo en 1909.

Los estudiosos creían que los habían destruido los canteros que extrajeron piedras para la construcción, pero el azar también da sus días buenos y los miembros del colectivo A Rula localizaron por casualidad el petroglifo del Monte das Pedras o Monte Castelo, que llevaba medio siglo fuera de control. Estos grabados, que están en la parroquia de San Estevo de Covas (Ames), habían sido descubiertos a principios del siglo XX por Óscar Lojo Batalla Sampedro, un ilustrado que fue alcalde de Ames entre 1931 y 1936, y que en 1969 fue homenajeado por los vecinos, con la erección de un busto ante la antigua escuela de Tapia, que él mismo había pagado.

Los localizadores consideran esta estación como uno de los yacimientos más interesantes de la Edad del Bronce en toda la comarca compostelana. Tras comunicar su hallazgo a la Dirección Xeral de Patrimonio y al Concello de Ames, el grupo demanda la protección de este petroglifo en el contorno natural y cultural que lo rodea. Creen que, para empezar, es necesario modificar la correspondiente ficha en el plan general municipal, para asentarlo correctamente y establecer una zona de protección. En realidad proponen «a creación dunha área arqueolóxica, que protexa os catro xacementos da zona: o castro de Monte Ventosa e os gravados de Monte das Pedras, Peneda Negra e Campo Redondo». De hecho, los ejemplares encontrados días atrás aparecieron porque los especialistas de A Rula estaban haciendo una revisión de los viejos senderos que conducen a otra estación de grabados. «A nosa intención era a procura de novos vieiros de acceso ao magnífico e pouco valorado petróglifo da Peneda Negra, e a constancia levounos a dar con outra mostra non menos excepcional da nosa arte máis primixenia, unha xoia perdida», explica Pablo Sanmartín, archivero y directivo de A Rula.

El grupo, que preside Luis Leclere Rodríguez, ha elaborado un amplio informe sobre el ejemplar, que tiene unas dimensiones de 4,36 por 4,10 metros. Está, «entre matogueiras e toxos», en una amplia parcela del Monte de Castelo, a unos 200 metros de la croa del castro de Monte Ventosa. Apenas sobresale del suelo, lo que dificulta su localización, a pesar de estar junto a un camino que cruza el prado.

Los grabados incluyen combinaciones de círculos concéntricos, unidos con formas cuadrangulares y rectangulares de bordes redondeados, anillos simples y dobles y lóbulos, entre otras. La tipología de los motivos, según Sanmartín, guarda un «evidente parecido» con otros de la Peneda Negra. «Isto lévanos a pensar nunha posible mesma autoría en ambos os casos», explica. Otros elementos son comunes al conjunto arqueológico próximo de Campo Redondo, localizado también por A Rula en el 2013.


6 e agosto de 2015

logo teo

WEB do Concello de Teo.

O Concello de Teo recibe unha importante doazón de imaxes antigas do patrimonio arqueolóxico municipal

Ángel Núñez Sobrino, profesor de filosofía, colaborador do museo de Pontevedra e tamén autor de varios artigos sobre arqueoloxía, mantén a custodia do importante arquivo e fondos bibliográficos e pictóricos da familia Núñez – Sobrino. Ángel Núñez Sobrino doou ao Concello de Teo 23 imaxes antigas de petróglifos e mámoas no termo municipal de Teo, algún deles xa desaparecido.

Grazas á mediación da Asociación Cultural “O Colectivo A Rula”, xa que foron eles os que fixeron o primeiro contacto, descubriron o material e realizaron o traballo de intemediación entre Ángel Núñez Sobrino e o Concello de Teo, oficializouse hoxe esta importante doazón de fotografías da arte rupestre, que axuda a coñecer o estado de conservación dos petróglifos teenses a mediados do século pasado. Ángel Núñez Sobrino visitou o Salón de Plenos do Concello de Teo para facer a entrega oficial dos estoxos á alcaldesa accidental, Salomé Beiroa, en presencia do arquiveiro municipal, Pablo Sanmartín, que será o encargado de realizar a oportuna conservación e custodia. Ambos representantes municipais agradeceron a Núñez Sobrino esta importante doazón que amplía o patrimonio cultural municipal.

20512886044_9f96d90b93_k(1)Logo de positivar os negativos o Arquivo Municipal de Teo obtivo un total de 23 imaxes dos petróglifos e paraxes teenses estudadas por don Ramón Sobrino Lorenzo (considerado un dos pais da arqueloxía galega) e o seu colaborador e amigo don Adolfo Calvo, practicante municipal e veciño da Igrexa – Luou. Adolfo actuaba de informante e anfitrión de Ramón Sobrino Lorenzo nas súas estadías no concello. As imaxes iniciais entregadas por Núñez Sobrino atopábanse en dous pequenos estoxos con negativos fotográficos dos anos 1949 e 1951 (Luou) e 193? (Mallos) e varios deseños realizados por don Ramón Sobrino Lorenzo – Ruza, logo das que se obtiveron as 23 imaxes finais citadas.

Feita a doazón, as imaxes pasarán a formar parte da colección dixital de fotografía antiga do Arquivo Municipal de Teo.

A relevancia histórica e documental deste material para o estudio da arte rupestre no Concello de Teo levou ao Arquivo municipal a solicitar a doazón dixitalizada deste material e a cesión dos seus dereitos para usos culturais, de carácter divulgativo e pedagóxico realizados polo Concello. Documentos gráficos que veñen a confirmar a relevancia da área arqueolóxica do Monte Piquiño e a súa contorna para un dos mestres pioneiros da arqueoloxía en Galicia. Estes materiais servirán para enriquecer exposicións sobre o patrimonio cultural teense, permitirán pór en valor a arte rupestre no concello, facilitarán datos novos ós historiadores e arqueólogos e achegarán novos contidos para a elaboración de unidades didácticas nas escolas teenses.

O Concello de Teo ten previsto realizar no vindeiro mes de setembro unha visita guiada a estes petróglifos que será previamente publicitada en www.teo.gal.

Entrega imaxes petróglifos


2 de xullo de 2015

La Voz de Galicia

El incendio forestal de Teo afectó a yacimientos arqueológicos de Calo

El fuego calcinó un castro, dos mámoas, dos petroglifos y un cruceiro

xurxo melchor

Las mayores pérdidas ocasionadas por el incendio forestal que ayer arrasó 55 hectáreas de monte en Teo no serán los árboles, la mayor parte de ellos eucaliptos, sino los importantes yacimientos arqueológicos existentes en la parroquia de Calo. Las llamas se originaron en el mismo Castro Mouro, situado en Socastro, y se desplazaron por toda la zona calcinando los petroglifos de Mouromorto y dos mámoas situadas también en este lugar, que junto con el de Texexe fue el más perjudicado por las llamas. También se ha visto afectado un antiguo cruceiro de época, evidentemente, muy posterior.

Miembros del colectivo cultural A Rula, que promueven rutas para dar a conocer estos yacimientos, acudieron ayer a la zona para intentar hacer un primer análisis de los daños ocasionados por el fuego. En Castro Mouro, que es uno de los restos arqueológicos más importantes de la zona de Compostela, no pudieron entrar porque aún había brasas y un intenso calor. No obstante, no son pesimistas porque el castro no está excavado, por lo que la tierra habrá actuado como protectora.

Más preocupación les suscitaba el estado de los dos petroglifos de Mouromorto, que también habían sido objeto de actividades divulgativas por parte del colectivo A Rula. «O calor intenso pode provocar termoplastos. A pedra estala e fractúrase», explica Pablo Sanmartín, archivero del Concello de Teo y miembro de A Rula. La exploración que ayer realizaron de los grabados de la Edad de Bronce no fue del todo pesimista. La roca está ennegrecida por el fuego, pero aparentemente los daños son recuperables.

En la zona arrasada por el incendio también se encuentran dos mámoas, enterramientos megalíticos de la época neolítica. Están separadas treinta metros la una de la otra y también están ubicadas en Mouromorto. También será necesario esperar para conocer el nivel de los daños producidos. En lo que respecta al cruceiro, ya estaba roto e inclinado, pero ahora la piedra ha quedado ennegrecida como consecuencia de la acción del fuego y el humo que tuvo que soportar.

Quejas por el despliegue.

El alcalde de Teo, Rafael Sisto, mostró ayer su malestar con el dispositivo desplegado en Calo para extinguir el incendio porque, a su juicio, los medios aéreos tardaron demasiado en llegar. La misma consideración que hizo también el BNG.

La conselleira de Medio Rural, Rosa Quintana, que estuvo en Calo coordinando el operativo personalmente, respondió destacando el estado de abandono de algunas fincas particulares cercanas a viviendas, lo que hace más difícil extinguir los fuegos y aumenta su peligro. En cuanto al dispositivo de emergencia, lo considera «modélico».

55 hectáreas de Superficie arrasada.

Tras la extinción del fuego, Medio Rural cifró en 55 las hectáreas de monte quemadas.


25 de maio de 2015

crtvg

O Centro de Interpretación de Villestro, no rural de Santiago, acolle a exposición ‘Compostela rupestre’

Convidámolos a realizar unha pequena viaxe á prehistoria do concello de Santiago, a través da exposición ‘Compostela rupestre’. Esta proposta, que está aberta ao público durante estes días na parroquia de Villestro, inclúe unha escolma fotográfica das mellores imaxes de todos os petróglifos descubertos no municipio.

Con motivo da inauguración do centro, o Concello de Santiago decidiu contactar coa asociación cultual A Rula. Este colectivo, especializado en arte rupestre, foi o encargado de elaborar a proposta e de organizar a primeira exposición en Villestro.

Esta exposición só recolle unha pequena parte do inmenso patrimonio que, segundo os membros da asociación, aínda está por descubrir na contorna de Santiago. A zona de Villestro presenta a maior densidade de petróglifos de toda a comarca e, a pesar de compartir certos trazos comúns con outras rexións, tamén amosa algúns elementos diferenciadores.

‘Compostela rupestre’ busca concienciar a poboación acerca da importancia de preservar o noso legado histórico. Iniciativas coma esta poden supoñer o primeiro paso nesa dirección, que pasa obrigatoriamente por dar a coñecer a riqueza patromonial da zona aos propios veciños do lugar.

Ligazón ó video


3 de maio de 2015

La Voz de Galicia

«Mi petroglifo preferido es el que bauticé con el nombre de mi hija»

Luis Leclere, apasionado de la historia, descubrió 51 localizaciones de arte rupestre

Noelia silvosa

Desde hace una década, la vida de Luis Leclere transcurre entre petroglifo y petroglifo. Este apasionado de la historia, natural de Pontevedra, se trasladó a Santiago por trabajo y allí se empeñó en potenciar el arte rupestre de toda la comarca. Su ahínco y la labor que realiza con sus compañeros del colectivo A Rula han dado sus frutos. Compostela pasó de las 14 localizaciones a las 103. Y a ser un punto a tener en cuenta en el mapa del arte prehistórico gallego.

-¿Qué le llevó a convertirse en un cazador de petroglifos?

-Siento pasión por la historia y la arqueología, así que me quedé encandilado con ellos. Al principio visitaba petroglifos ya conocidos, pero como están en situación de abandono empecé a conocer y a descubrir otros que no estaban catalogados, y a buscar más.

-¿Cuántos más?

-En estos dos años que el colectivo A Rula, del que formo parte, lleva constituido como asociación descubrimos un total de 51 localizaciones con arte rupestre, de las cuales 38 son de Santiago y 25 de la zona de la Portela de Villestro. También hay algunas en Muros, en el castro de Santa Tegra… Antes se entendía que se encontraban sobre todo en las Rías Baixas, pero cada vez más estudios demuestran que también los hay en zonas que se consideraban marginales. Ese es el caso de Santiago, donde pasamos de las 14 localizaciones a las 51 actuales.

-¿Y qué pasa cuándo los encuentran?

-Notificamos su existencia al concello correspondiente y pedimos a Patrimonio que procedan a su catalogación y cuidado. Después intentamos difundir su existencia.

-¿Qué hay de su conservación por parte de Patrimonio?

-Los principales focos de arte rupestre están desapareciendo a marchas forzadas por los incendios, la tracción de madera con maquinaria pesada… Se inició con Campo Lameiro lo que parecía una política que iba a conllevar un intento de escudo y de conservación general en toda Galicia, pero se quedó en un parque rupestre con sus grandes limitaciones y sus pocas ambiciones.

-¿Se mira hacia otro lado?

-Sí. Si tuviésemos la capacidad administrativa… el problema es que concello y Patrimonio se pasan la pelota y no ejecutan. Además la Xunta ha dado otra vuelta de tuerca a la ley de Patrimonio que en la práctica implica que antes, por el hecho de descubrir un petroglifo, ya contaban con la máxima protección. Ahora solo la tienen virtualmente. Tampoco se pueden estudiar, porque por ejemplo para hacerles un calco hay que pedir autorización, por lo que recurrimos a las nuevas tecnologías para avanzar. La ley prohíbe la prospección para buscar patrimonio.

-Dejando de lado los impedimentos, ¿con qué petroglifo se queda de los que descubrió?

-Mi preferido es el de Pedra Mencía, porque fue uno de los más grandes de la Devesa da Rula (Santiago) y coincidió en la época en la que nació mi primera niña. Así que es mi favorito porque lo bauticé con el nombre de mi hija. No es muy científico, pero me lo permitieron, aunque tiene doble denominación, también se llama Devesa da Rula 2.


maio de 2015ca

Patrimonio e emoción.

Programa electoral de Compostela Aberta

19122252523_146cec5750_k


maio de 2015

Programa electoral de Anova Teo


19747790481_31297cfeff_o


15 de abril de 2015

gc

Vinte novos petróglifos descubertos en Santiago á espera de catalogación

O colectivo cultural A Rula atopa unha vintena de petróglifos en Villestro, no límite entre Santiago e Ames.

Dende que atoparon por casualidade o primeiro gravado na parroquia de Villestro, a menos de 10 km de Compostela, os membros de A Rula non pararon de facer novos achados na zona, ata unha vintena. Trátase dunha descuberta moi importante polo seu número, xa que no concello de Santiago hai catalogados 13 petróglifos e só oito en Ames.

Petróglifo Devesa da Rula //

Petróglifo Devesa da Rula //

Entre os achados de A Rula encóntrase un gravado zoomorfo, neste caso un cérvido, o único zoomorfo de Santiago e no que se basea o logo do colectivo. Tamén encontraron varios gravados con formas cuadrangulares, únicas na comarca compostelá e das que hai pouca constancia no resto de Galicia. “É difícil teorizar sobre o significado destas formas cuadrangulares” nos conta Pablo Sanmartín, membro de A Rula, “aínda que eu penso que poderían ser signos de delimitación do espazo ou para marcar camiños.” Isto ten sentido xa que os petróglifos de Villestro atópanse nunha zona tradicionalmente de paso, como demostra a súa proximidade ao Camiño de Santiago.

Precisamente esta relación co Camiño reforza a idea do posible aproveitamento turístico destes petróglifos; “é unha boa oportunidade para o concello” segundo Pablo. O seu colectivo xa ten pensado organizar proximamente unha ruta para dar a coñecer o conxunto de gravados de Villestro.

“Mentres outros vanse de cañas nós imos de ruta”

Sendeirismo e arte rupestre é unha combinación perfecta segundo os quince membros de A Rula. Moitas rutas son nocturnas porque con luz artificial aprécianse mellor os gravados. “Mentres outros vanse de cañas nós imos de ruta” comenta Pablo, en nome deste grupo de profesionais interdisciplinares, entre eles historiadores, xeógrafos, fotógrafos e tamén arqueólogos, todos unidos pola súa paixón pola arte rupestre.

Non en van, foi dando un paseo cando o presidente do colectivo, Luis Leclere, encontrou o primeiro petróglifo dos vinte de Villestro. A súa cadela, Loba, elixiu unha pedra onde descansar, que casualmente lucía un gravado.

Vivimos rodeados de arte rupestre, moitas veces sen tan sequera darnos conta. Dos trece petróglifos que hai catalogados no Concello de Santiago, ningún está realmente acondicionado para a visita. Moitos dos gravados da comarca están cubertos de maleza ou inaccesibles. O colectivo A Rula confía en que as autoridades fagan eco dos seus achados e faciliten que o monte onde se encontran os petróglifos, agora en proceso de concentración parcelaria, se preserve para que todos poidamos gozar da súa beleza e importancia histórica.


2 de abril de 2015

La Voz de Galicia

La Compostela de hace 4.000 años

Destacan la riqueza arqueológica de los petroglifos hallados en Santiago

JOEL GÓMEZ


También se exponen fotografías de Villestro y otros lugares.
También se exponen fotografías de Villestro y otros lugares.

La riqueza arqueológica de Santiago es mayor de la que se pensaba hasta ahora. En territorio del municipio están registrados oficialmente 14 petroglifos, que son imágenes grabadas en rocas situadas al aire libre, elaboradas desde el final del neolítico e inicios de la Edad de Bronce, hace «aproximadamente 4.000 anos», testimonio de la actividad humana en la zona. Así se indica en la exposición Compostela rupestre, que estrena el Centro de Interpretación de Villestro, habilitado en la antigua escuela del lugar.

La novedad de esta muestra es que presenta al público «por primeira vez, unha selección das máis recentes descubertas, que elevan o total de xacementos coñecidos a uns 50 gravados. Isto supón unha auténtica revolución», destaca el Colectivo A Rula, que organiza esta actividad.

Además, estos hallazgos contribuyen a revisar las «investigacións clásicas» que aseguraban que un 90 % de los petroglifos gallegos se concentran en las Rías Baixas, agregan.

Excepcional Castriño de Conxo

Resaltan como «moi especial» el denominado Castriño de Conxo, por ser «o petróglifo de armas máis coñecido de Galicia». Representa «algúns tipos de armas características dos inicios da Idade de Bronce: as espadas, os puñais, alabardas. Este tipo de gravados reflicten unha actividade de prestixio: a guerra e a ideoloxía dunha elite social, os guerreiros», indican.

Pero la zona de Villestro tiene suficiente importancia como para justificar esta muestra. Allí se localiza «a maior concentración de petróglifos da comarca de Santiago, un total de 36», 31 de ellos descubiertos en los últimos años por el Colectivo A Rula.

Casi todas las piedras grabadas halladas en Villestro se sitúan en las proximidades del río de Roxos. Además, se descubrieron en esta parroquia la Pedra da Legua, del año 1009, próxima a la ruta Santiago-Fisterra, por lo que puede tratarse «dun fito viario ou milladoiro», afirman; y restos de un vaso campaniforme, encontrados en Silvouta, también de enorme interés.

EXPOSICIÓN VILLESTRO ESTRENA CENTRO DE INTERPRETACIÓN


19556636369_32987f3cd7_k


2 de abril de 2015

logo correo

Una exposición saca a la luz joyas del arte de la prehistoria en Villestro esconde joyas del arte prehistórico

Atesora la mitad de los petroglifos de Santiago y los más antiguos de Galicia // Se reproducirá un poblado neolítico

Miembros del Colectivo A Rula ante el petroglifo de la aldea de Portela de VillestroFOTO:

Miembros del Colectivo A Rula ante el petroglifo de la aldea de Portela de Villestro
FOTO: MAR MERA.

La exposición Compostela Rupestre, en el Centro de Interpretación de Villestro, que fue inaugurada ayer, saca a la luz la riqueza arqueológica de esta zona, que atesora la mitad de los petroglifos que se conocen en el Concello de Santiago y donde se estima que están los más antiguos de Galicia, entre 4.500 y 5.000 años.

Organizada por la Concejalía de Emprego, Comercio e Turismo del Ayuntamiento de Santiago, la muestra es la primera que se realiza en Santiago con la citada temática desde 1909.

Así, resulta una oportunidad excepcional de acercarse al arte rupestre y conocer un poco mejor a los primeros pobladores de la ciudad.


1 de abril de 2015

La Voz de Galicia

Villestro enseña su riqueza arqueológica en el centro de interpretación

Estrena hoy una exposición sobre la «Compostela rupestre».

El Centro de Interpretación de Villestro (CIVI), promovido por la Concejalía de Economía, es un espacio concebido para acercar al público la riqueza arqueológica, natural e histórica de la parroquia de Villestro, situada en el Val de Roxos, etapa inicial del Camino a Fisterra.

Ubicado en la antigua escuela unitaria de Villestro, reformada por completo, ocupa una parcela de 4.500 metros cuadrados, con una superficie en dos plantas que suman 260 metros. En ellas se podrá ver desde esta tarde a las 16 horas la riqueza arqueológica de esta zona del municipio con la exposición Compostela rupestre. En la planta alta del inmueble estará en esta ocasión el núcleo de la muestra, dedicada al rico conjunto arqueológico de la parroquia, con una selección de fotografías de gran formato de los petroglifos descubiertos en los últimos años en el ámbito. En el piso de abajo se podrá ver A Pena da Legua, una de las manifestaciones rupestres más interesantes por su tipología y cronología.

19481620971_aa432120cd_b


 27 de abril de 2014

La Voz de Galicia

Un monte lleno de juegos

El colectivo A Rula descubre un alquerque medieval en Muros

Alquerque del libro de Alfonso X.

  • Diseño del alquerque.

Diseño del alquerque.

  • El alquerque de monte Meáns.
    El alquerque de monte Meáns.

Las piedras de los montes de Muros esconden un verdadero museo. Decenas de petroglifos adornan las rocas esparcidas entre tojos y árboles. Días atrás fue descubierto uno más, una interesante representación de un juego medieval conocido como Alquerque do nove, también denominado Xogo do muíño o Xogo do triplo recinto, un antecedente del actual juego de las damas. Un ejemplar único en el municipio muradano y en toda la comarca. El propio Alfonso X el Sabio (siglo XIII) hace referencia a este alquerque en su libro sobre los juegos.

Como ya había sucedido hace un año, los miembros del colectivo A Rula, un grupo de entusiastas estudiosos y rastreadores del arte rupestre (formado en este caso por José Blanco, Diego Lombao, Pablo Sanmartín y Xandre Sinde), y por indicación de su colaborador el carpintero fotógrafo de Muros Domingo Rama, localizaron y analizaron este nuevo ejemplar. Hace un año ya habían encontrado un petroglifo sin catalogar en As Pedragueiras.

El alquerque do monte Meán está a media ladera en un otero a unos cientos de metros de la Laxe das Rodas y del petroglífo de As Pedragueiras. También por aquel entonces Domingo Rama Martínez fue el que dio noticia de la existencia de esta manifestación artística prehistórica. Los incendios del verano devoraron la maleza que cubría estos diseños, que quedaron a la intemperie y facilitaron la localización del grabado, que antes estaba en un lugar de imposible acceso a causa de la vegetación.

Bien conservado

Según Pablo Sanmartín, archivero e historiador, el alquerque está bien conservado y su visualización es fácil. Está en la parte central y más llana de una laja irregular y en ligera pendiente de unos 3,70 por 4,07 metros. El grabado mide 35 por 35 centímetros y se compone de tres formas cuadradas concéntricas que se unen entre sí por líneas rectas, cruzadas en la zona central en los cuatro lados con otras verticales que parten del cuadrado interior. El ancho de los surcos es de entre 2 y 3 centímetros.

Este juego, explica Sanmartín, es de estrategia «para dous xogadores, moi popular na Idade Media», y antecedente de las actuales damas. Sus orígenes se remontan a la civilización egipcia, Troya, Grecia, e incluso en el imperio romano fue uno de los pasatiempos preferidos de los legionarios, según A Rula. «Malia que en Galicia case todos os motivos coñecidos ata o momento se adscriben á Idade Media, na península Ibérica existen numerosos exemplos máis antigos vinculados a xacementos romanos», agrega .

Este colectivo, que preside Luis Leclere, acaba de descubrir en Villestro la mayor muestra de arte rupestre de Compostela y desarrolla una intensa labor de localización, estudio y divulgación de los grabados de los montes de Galicia. Muros es uno de sus puntos de trabajo por la cantidad de yacimientos.


14 de abril de 2014

La Voz de Galicia

Villestro esconde la mayor muestra de arte rupestre de Compostela

El colectivo A Rula ha descubierto más de 20 petroglifos en la zona

Los petroglifos de San Miguel tienen dibujos circulares y también rectangulares. a rula
Los petroglifos de San Miguel tienen dibujos circulares y también rectangulares. a rula
Miembros del colectivo A Rula muestran parte del legado prehistórico de A Portela. sandra alonso

La historia está llena de hallazgos en los que la casualidad ha tenido mucho que ver. Este es el caso, en parte, del descubrimiento que el colectivo cultural A Rula ha hecho en la parroquia compostelana de Villestro, en el lugar de A Portela, cerca del Camino de Fisterra.

Por esta zona, de la que ya tenía constancia de su importancia prehistórica, paseaba Luis Leclere, presidente de A Rula, con su perra Loba, que eligió una piedra para descansar. Y esa roca, ahora catalogada por la asociación como uno de los petroglifos de San Miguel, forma parte de al menos una veintena de piedras con símbolos de arte rupestre en una concentración tal que según sus descubridores es el conjunto neolítico más importante de Santiago, y posiblemente también de toda la comarca.

Tras este hallazgo, al que la asociación A Rula llegó tras localizar otros restos en una zona cercana, los arqueólogos del colectivo se pusieron en contacto con otros expertos, que confirmaron la trascendencia del hallazgo.

Este grupo cultural resalta que parte del patrimonio prehistórico de la zona permanece oculto por la maleza y hasta por los escombros. Y para el que se ve, lo cierto es que es necesaria una mirada mínimamente experta, aunque cuando cae la noche los dibujos se perciben con muchísima más nitidez.

En las piedras de A Portela abundan desde los diseños más toscos, a diseños de etapa de la dominación romana e incluso la Edad Media. Una de las particularidades son los dibujos rectangulares, que no son muy habituales en el arte rupestre.

Concentración parcelaria

La asociación resalta que el monte que esconde tamaño legado está ahora en proceso de concentración parcelaria, lo que podría permitir que el monte en cuestión quedase catalogado como una masa común para preservarlo y darlo a conocer como un elemento histórico más.

El colectivo A Rula ha notificado su hallazgo al Ayuntamiento de Santiago para que tome las medidas necesarias para frenar el deterioro de una zona por la que recientemente se organizó una ruta en bicicleta de alta montaña, que pasó a escasos metros de una de las piedras «inzada de motivos prehistóricos» y que bien pudo haberse estropeado.

Ante la falta de respuesta, A Rula notificó su descubrimiento a Patrimonio que sí les contestó agradeciendo su trabajo, pero sin que hasta la fecha sepan si las administraciones implicadas en la preservación del patrimonio han tomado medidas. El nombre de A Rula procede, precisamente de la zona del hallazgo, A Devesa da rula, en A Portela de Villestro.


24 de xaneiro de 2014

logo faro

La Casa da Mocidade inicia las charlas sobre petroglifos

redacción 

El próximo lunes, la Casa da Mocidade de Moaña pondrá en marcha la programación informativa destinada para alumnos de secundaria. En total, 140 alumnos del instituto As Barxas participarán en una conferencia sobre los petroglifos de O Morrazo. La actividad se impartirá por Anxo de Prado, que pertenece a los colectivos de conservación del patrimonio de Monte Penide y Monte Galiñeiro. El experto realizará un repaso y mostrará a los alumnos algunas curiosidades sobre los yacimientos ubicados en la comarca.

A las conferencias acudirán un grupo de setenta alumnos del primer curso de ESO y un segundo alumno de setenta estudiantes del primer curso de secundaria y bachiller.


5 de xaneiro de 2014

La Voz de Galicia

Localizan un hito de los límites de la Compostela medieval

Está en el Camiño a Fisterra e incluye una piedra con inscripciones

Compostela fue creciendo en círculos en torno a la leyenda de una tumba. Así fue configurando los llamados Xiros, o circunferencias concéntricas que tienen el eje principal en la catedral y que se fueron configurando a lo largo de los siglos IX, X, XI. El colectivo A Rula, un grupo de entusiastas aficionados a la arqueología que centra su actividad en la búsqueda y análisis de petroglifos, acaba de localizar un conjunto de extraordinario interés cuya misión sería indicar uno de los siete caminos que salían de Santiago, justo en el límite de uno de los puntos del Xiro da Cidade otorgado por Alfonso II en el año 834.

La Pedra da Legua está a poco más de 4 kilómetros del Obradoiro, cerca de Roxos, en la parroquia de Villestro, en las proximidades del trazado actual del Camiño de Fisterra. Está formada por una piedra con inscripciones de diversas épocas, aunque una cruz patada de tipo visigótico era como las utilizadas por los monarcas asturleoneses, por lo menos desde Alfonso VII hasta Alfonso X, según A Rula. Hay que añadir un cruceiro de una sola pieza con inscripciones, de 1760, que no está catalogado en el PXOM de Santiago, y un monolito situado a unos cien metros en una finca particular.

El grupo descubridor considera «incomprensible a súa situación actual e o esquecemento total deste conxunto tan singular». Y más tratándose de lo que se puede considerar «unha das poucas testemuñas directas da formación e consolidación do señorío eclesiástico de Compostela e da propia cidade».

La Pedra da Legua está a unas 3 millas romanas de la catedral, la distancia que una persona podría recorrer en una hora. Había referencia a ella en algunas publicaciones, como la de Manuel Vilar en relación al Camiño de Santiago a Fisterra, pero se desconocía su localización exacta y estado actual. Los miembros del colectivo A Rula se encontraron en una visita al lugar con la laja con grabados debajo de la conocida como Cruz da Legua, y cerca de ella el monolito de grandes dimensiones.

Empezaron entonces las comprobaciones consultando documentación diversa en torno a los Xiros da cidade de Santiago, los archivos de la catedral y los estudios de Fernando López Alsina y Álvaro Rodríguez Resino. Tras el descubrimiento de la tumba apostólica (813) y la construcción de la iglesia bajo el patronato de Alfonso II, en la Villa Sancti Iacobi, se le agregó un primer espacio de 60 kilómetros cuadrados en el 834.

De este tiempo podrían ser algunos los escritos de la Pedra da Legua, que está bajo la maleza, en el posible paso de uno de los siete caminos de Compostela, en concreto del que se dirigía a Fisterra y Noia. Los de A Rula están convencidos de que el conjunto forma uno de los siete milladoiros de Santiago, que fueron sustituidos por pequeñas capillas. El de Villestro viene a alimentar el misterio, en este caso oculto bajo los tojos.

La Pedra da Legua mide 6 metros de largo por unos 2,5 de ancho. Los grabados rupestres son de difícil interpretación, pues están muy desgastados a causa de la erosión. No obstante, se pueden distinguir al menos tres tipos de inscripciones diferenciadas por su diverso canon de escritura y tratamiento.

En la zona central se observan los trazos de mayor tamaño (43 por 22 centímetros), que se pueden transcribir como «IUI»> o «IVI», aunque la «V» tenga un apéndice inferior y dos puntos en el superior, o que la primera «I» sea un báculo invertido. A la izquierda está la cruz patada de tipología visigótica y en la parte superior de la laja está la inscripción más larga, de 1,09 metros por 10 centímetros de alto. Son caracteres alfabetiformes de los que se puede interpretar la palabra «D(e)M(a)RC(a)TIOI». De la tercera se puede deducir un año: 1009.


24 de xullo de 2013

noticgalego

A primeira visita nocturna aos Petróglifos de Teo contou con oitenta participantes

Un total de oitenta persoas participarán por primeira vez nunha ruta nocturna para visitar petróglifos no Concello de Teo. Será este sábado 28 de xullo e dende a Concellaría de Cultura, que organiza esta actividade en colaboración co colectivo A Rula, valoran moi positivamente a boa acollida e o interese amosado. De feito hai máis demanda ca prazas e valórase realizar outra visita nocturna ós petróflifos máis adiante, cunha data aínda por confirmar.

Nesta primeira ruta os participantes visitarán as estacións de petróglifos de Mouromorto, Cornide e Regoufe nas parroquias de Calo e Luou. E visítanse de noite por unha sinxela razón, estes gravados en pedra aprécianse mellor na escuridade utilizando luz artificial. A proxección de luz artificial, por exemplo dunha lanterna, xera uns efectos de luces e sombras, que permiten realzar os sucos das figuras e ensalzar toda a súa beleza.

Dende a organización lembran a importancia de ir vestidos e calzados adecuadamente para a ruta. Trátase dun paseo nocturno pola noite de ó redor de seis quilómetros, polo que fai falla ir protexidos con calzado e roupa cómoda. É unha ruta dunha dificultade media. Tamén se recomenda levar unha lanterna.

O lugar de encontro é Casa Carril en Cornide o sábado ás 21:00 horas. A continuación farase unha pequena explicación do que se vai poder ver durante a andaina para de seguido facer a ruta. Está previsto que a ruta dure ó redor de 3 a 4 horas.

Esta actividade de posta en valor do patrimonio natural e arqueolóxico está coordinado polo Concello de Teo e o Colectivo a Rula.

O cartel anunciador desta ruta está realizado por Víctor Santos e utiliza unha foto do arquiveiro municipal Pablo Sanmartín da estación I de Río Angueira en Cornide e un calco do arqueólogo Antonio de la Peña.

20948433778_d3a1a53d24_k

_________________________________________________________________

crtvg7 de maio de 2013

Bos días

Un cazador de Muros descobre un petróglifo de catro mil anos de antigüidade

Nas Pedragueiras, no Concello de Muros, un cazador deu cuns petróglifos escondidos pola maleza. Trátase, segundo o historiador e arquiveiro Pablo Sanmartín, de dúas estacións importantísimas para a arte rupestre galega.
Os gravados ainda están sen catalogar pero todo indica que pertencen ó ano 2.500 antes de Cristo.Antonio Suárez e Domingo Rama son de Louro, no Concello de Muros, e coñecen estes montes por telos andado desde ben cativos, cando xa eran amigos.
O fillo de Antonio, cazador coma o pai, chegou á casa coa nova do descubrimento dun petróglifo nas Pedragueiras, zona que hoxe está invadida pola maleza.Domingo Rama, carpinteiro e fotógrafo afeccionado, atopouse un día por casualidade cun colectivo de estudosos da prehistoria, o Colectivo A RULA, e contoulles o descubrimento do seu amigo Antonio. Entre os que escoitaban con atención estaba un historiador e arquiveiro, Pablo Sanmartín.

Estes dous paneis de arte rupestre de recente descubrimento e ainda sen catalogar están moi cerca do xacemento máis emblemático do concello de Muros, a Laxe das Rodas. Este petróglifo foi descuberto nos anos cincuenta polo mestre franciscano de Domingo e Antonio, o padre Agustín. El iniciou toda unha comarca no amor polos gravados na pedra. Casualidade ou non, entre Muros e Carnota hai máis de 50 estacións de arte rupestre.


24 de abril de 2013

La Voz de Galicia

El gobierno de Muros pedirá que se examine el petroglifo descubierto en O Areal

J. Sande / A. Gerpe

La estación de O Areal está sin catalogar. Juanma abelleira ronquete
El ejecutivo muradano solicitará a Cultura que lleve a cabo un estudio del petroglifo descubierto en O Areal por un cazador, y cuyo hallazgo fue dado a conocer el pasado fin de semana por el vecino de Louro Domingo Rama al colectivo A Rula, integrado por estudiosos de estos elementos prehistóricos.
La regidora, Caridad González, se refirió ayer a la necesidad de catalogar el yacimiento e incluirlo en el PXOM una vez se determinen sus características. También manifestó que es necesario adoptar las medidas de protección necesarias: «Es necesario preservar estos restos, que tienen un gran valor cultural e histórico».
Caridad González también aludió a la gran riqueza que tiene el término de Muros, donde se encuentran algunos de los petroglifos más importantes de Galicia. Por su parte, el vecino Domingo Rama, señaló que la pieza posee «moitos gravados e unha elevada decoración».
Limpieza de las estaciones Sobre las carencias en materia de señalización que, según distintas personas, tienen las principales estaciones de arte rupestre de Muros, la regidora indicó que se llevó a cabo un importante trabajo para que estuvieran perfectamente indicadas. Aunque reconoció que es posible que haya que hacer una revisión para comprobar que no faltan señales.
Sobre el desbroce de la maleza en los lugares en que se encuentran los petroglifos, Caridad González comentó que hacia la época estival se acometen siempre trabajos de limpieza e indicó que este lluvioso invierno ha propiciado un mayor crecimiento de la vegetación.

23 de abril de 2013

La Voz de Galicia

Un cazador de Muros descubre un petroglifo en el monte O Areal

Los paneles están sin catalogar en un paraje tomado por la maleza

X. Ameixeiras

Los montes de Muros son un verdadero museo de arte rupestre. Entre árboles y vegetación se esconden más de una quincena de estaciones de petroglifos, lo que lo convierten en uno de los municipios más ricos de Galicia en esta modalidad. El pasado fin de semana, un colectivo de estudiosos de este fenómeno prehistórico localizó dos estaciones más que habían sido descubiertas recientemente por un cazador. Se encuentran en el monte O Areal, cerca de la aldea de Taxes y están sin catalogar. Las figuras están en tres paneles distintos próximos entre sí.

Un colectivo de estudiosos de la prehistoria, A Rula, estaban el domingo en la Laxe das Rodas cuando, de pronto, apareció Domingo Rama Martínez, un carpintero muradán aficionado a la fotografía y a los petroglifos, y comunicó a los presentes que él sabía de uno más del que nadie tenía noticia. El grupo se dirigió entonces hacia el monte O Areal. Y allí estaban los grabados que encontró Antonio Suárez, más conocido como Toñito de Maruja. Se trata, según el historiador y archivero Pablo Sanmartín, de dos estaciones de gran importancia dentro del arte rupestre gallego.

Fase inicial del rupestre galaico

Los dos paneles más amplios tienen una serie de cazoletas principales comunicadas con otras secundarias por medio de segmentos y combinaciones de círculos. Uno es más amplio, está en la base y posee mayor cantidad de decoración. El segundo está en una posición más alta. Este es más reducido y algunas de sus figuras están más difusas. No obstante destaca uno de los círculos por su contundencia y ubicación. Podría tratarse de ejemplares correspondientes a la fase inicial del arte rupestre galaico, entorno a los años 2800 y 2500 antes de Cristo. Un poco más alejada, unos cinco o seis metros, hay otra estación en la que se ven dos combinaciones concéntricas unidas por radios.

En la roca también hay una inscripción que podría ser del siglo XVIII y que tal vez tuviese como propósito fijar el límite jurisdiccional relativo al término de Muros, que es lo que parece indicar.

La Laxe das Rodas, dada a conocer en 1956 por el maestro de la localidad Agustín González López, está bien señalizada y medianamente cuidada. La maleza avanza poco a poco sobre los paneles, que describen un calendario lunar. La estación está bien indicada y el acceso es fácil.

Sin embargo, parece la excepción, pues la importancia del arte rupestre del municipio no se corresponde con la atención que recibe. Uno de los ejemplos es la Cova da Bruxa, uno de los conjuntos de petroglifos más importante de Galicia. En este lugar hay figuras antropomórficas, escenas de caza, con imágenes de acoso incluidas; pseudolaberintos, combinaciones de círculos, representaciones de cérvidos y, lo que lo hace especialmente singular, la representación de cánidos, que difícilmente aparecen en este tipo de manifestaciones artísticas.

Se trata de una de las rocas con más superficie grabada de Galicia. Además, reúne una gran variedad de figuras, desde juegos geométricos hasta representaciones humanas, con figuras de distintos tamaños, lo que hace pensar a los expertos que el autor o autores ya pretendían dar profundidad de campo a las escenas. Uno de los paneles aparece más erosionado que el resto del conjunto.

Cova da Bruxa

Los miembros del Colectivo A Rula, que el pasado domingo realizaron un recorrido por los petroglifos muradanos, lamentaron que esta riqueza histórica esté sin señalizar y en medio de un área sin desbrozar. Algún organismo construyó un cierre de madera en Cova da Bruxa pero, en cambio, el área lleva mucho tiempo sin que se haya limpiado la maleza.

También se quejaron por la imposibilidad de localizar la estación de grabados de Morosa do Paso, desde la que se divisa Muros y su mar, pero la maleza impide ver los dibujos.

Tampoco hay indicadores para el petroglifo de Naraio, un conjunto de una decena de combinaciones circulares, algunas pseudolaberínticas. Es necesario ser un buen conocedor de esta riqueza cultural para acceder al lugar.

Integrantes del colectivo A Rula, que realiza un seguimiento muy próximo a todas estas manifestaciones artísticas, indicaron que todo este patrimonio podría ser mejor aprovechado.


Guardar

Guardar

Guardar

2 pensamentos sobre “COLECTIVO A RULA NA PRENSA

Deixar un comentario

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.