Hai propostas que non se poden rexeitar, e máis se quen a fai é alguén como o profesor Fernando Alonso Romero. E si ademais, a proposta consiste na visita dun petróglifo compostelán descoñecido para nós, a obriga de atender á demanda é, si cabe, maior.

Así, aceptamos sen pensalo moito e presentámonos puntuais á cita dominical co insigne historiador. Após un cafeliño rápido co que afrontar a nebulosa mañá fixemos unha rápida visita á ponte e Camiño Real  que cruzan o rego do Gatofero, no lugar do Bargo, parroquia de Santa María da Peregrina. A pesares do abandono ó que está entregado o lugar segue a transmitir unha beleza especial.

Este camiño e paso forman parte dun dos sete itinerarios medievais tradicionais polos que se chegaba a Compostela, en concreto do camiño que entraba pola Porta Subfratribus ou de San Francisco, e que comunicaba a cidade coa comarca de Bergantiños. Ademais, neste rego do Gatofero sitúase tamén o límite do Xiro da cidade, elemento fundamental para a xestión do seu couto xurisdicional.

A sinxela ponte dun só arco parcialmente derruído, a medida calzada, a fermosa fervenza e os monumentais muíños conforman un conxunto de especial valor merecente dunha mellor consideración e trato por parte das administracións con competencias.

Tras esta primeira parada dirixímonos ó lugar de Pardaces de Arriba para, desde alí, ascender a pé un pequeño treito en dirección ó cumio do monte da Fontecova. Antes de iniciar o ascenso propiamente dito fixemos nova parada ante un vello coñecido, o petróglifo da Fontecova 1. Xa que ata o de agora non o tiñamos publicado aquí vai a súa descrición.

O petróglifo da Fontecova 1.

Trátase dun xacemento do que tivemos coñecemento no ano 2015 grazas ó noso informante Marcos. Coordenadas UTM   29 T 535846 4750289. Datum WGS84.

Nunha pedra exenta de medianas dimensións situada á marxe do camiño e inmediata a un cruce se conserva na súa superficie un deseño irregular con forma de M realizado con un suco irregular e rematados con coviñas nos seus extremos. Pola forma en V da sección do suco faise evidente que foi elaborada, ou cando menos reavivada, con útiles metálicos. Ademais consérvanse varias coviñas de pequenas dimensións illadas distribuídas polo resto da superficie.

A menos de dous metros da pedra exenta localízase outra laxe con gravados. Sitúase no medio do camiño e, na actualidade, só unha pequena porcentaxe da súa superficie é visible. Nela consérvanse un total de 14 coviñas distribuídas sen unha orde aparente. Nunha ocasión máis debemos entender esta descrición como  provisional por incompleta, dada a porcentaxe de superficie que permanece oculta pola terra do camiño.

Engádese este xacemento á listaxe de laxes con arte rupestre da comarca alteradas por camiños ou outras obras civís, e, polo tanto, en continuo perigo. Entendemos que deberían, coa maior urxencia, ser obxecto das medidas que garantan a súa conservación.

O gravado histórico do cumio.

Deixamos atrás a nova descuberta e deseguido iniciamos o ascenso monte a través, en dirección a unha valga conformada por un pequeño regato e situada ao leste do cumio do monte, na que esperabamos atopar os gravados. Mais os sempre ameazadores toxos obrigáronnos a desviarnos cara a cima, e unha vez fomos conscientes de que non había volta atrás chegamos ata o recinto dos repetidores limpo de vexetación.

É o cumio da Fontecova rico en afloramentos graníticos, a maior parte deles moi alterados por actividades antrópicas diversas. Nun deles atopamos un estrano gravado histórico elaborado con útiles metálicos, se atendemos á sección en V do seu suco. Coordenadas UTM   29 T 535300 4750241. Datum WGS84.

O petróglifo da Fontecova 2.

Aventurarse a saír do camiño trazado nos nosos montes  é, con certeza, un dos deportes de máis alto risco que se poden practicar no país. A frondosidade extrema das toxeiras dificulta a orientación e a agresividade das súas espiñas retarda e fai moi penoso o avance. Mais nada novo que non saiba calquera que se dedique a coñecer o patrimonio localizado nos nosos montes.

Unha vez alcanzamos as antenas fuxindo dos toxos, procuramos un novo camiño polo que descender con menos esforzo na dirección desexada. Ao pouco tempo topamos cun novo muro verde que salvar para poder achegarnos ao primeiro dos afloramentos graníticos con posibilidades de ser o que andábamos a procurar. Trátase dunha peneda de grandes dimensións e destacada altura sobre a contorna inmediata. Nun extremo da superficie máis horizontal fomos quen de localizar ata catro coviñas.

Mais, pronto fomos conscientes de que non se trataba da laxe recordada por Fernando, polo que procedemos a documentala e démoslle a denominación de petróglifo da Fontecova 2. Quédanos pendente o seu estudo detallado, xa que dadas as dimensións da peneda e que se atopa en boa parte tapado polo toxo foinos imposible realizar una primeira análise en boas condicións.

Coordenadas UTM 29 T 535587 4750529. Datum WGS84

Proseguimos a busca. A proximidade entre as distintas laxes permitíunos revisar boa parte delas antes de que a fame nos convencese de que xa eran horas de interromper temporalmente a pescuda. Volvemos ás nosas casas cansos, rabuñados e picados, mais coa reconfortante sensación de estar en marcha e máis preto do noso obxectivo.

Tocaba agora analizar de vagar o camiñado e fixar as novas zonas a escudriñar. Era o momento de contrastar a información recollida con aquela outra que xa posuíamos no noso arquivo. Durante a camiñata Fernando contou que a última vez que visitara o xacemento fora xa hai máis de 30 anos na compaña de Luis Monteagudo, falounos da súa localización nunha valga, ao carón dun pequeno rego, nunha laxe alongada que conservaba motivos tanto na superficie horizontal como na vertical (unha combinación circular) da peneda.

As fotografías do petróglifo da Fontecova de Ramón Sobrino Lorenzo-Ruza.

Entre o grupo de  laxes da comarca coñecidas por Sobrino Lorenzo nos anos cincuenta do pasado século, figura unha referencia coa denominación de Monte da Cova, Figueiras.

A información que recollimos redúcese a 5 fotografías realizadas polo arqueólogo sobre o ano 1955 que esperamos poder comparar coa laxe que estamos a buscar.

Unhas semanas máis tarde, cando nolo permitiron os quefaceres diarios, retomamos a procura. E fixémolo dirixíndonos monte a través desde o sur cara o afloramento que denomináramos Fontecova 2, co fin de pesquisar os afloramentos de maiores dimensións visibles nos mapas aéreos situados ó sur deste. De novo abrímonos paso traballosamente entre a vexetación e fomos quen de alcanzalos, mais nunha primeira e rápida prospección non localizamos ninguna evidencia de arte rupestre.

Bibliografía e documentación.

• Bouzas Sierra, Antón. “O camiño histórico de Bergantiños no concello de Santiago”. 2015. (inédito)

• Colectivo A Rula. “Primeira aproximación á Pedra da Legua. Un fito dos lindes de Compostela”.  2016.

• Arquivo Nuñez – Sobrino.  Fotografías de Compostela (1939-1958), Ramón Sobrino Lorenzo.