Dedicado ás mulleres da Barquiña, núcleo orixinario de Noia, visible desde este lugar

Diferentes formas de descubrir o Monte San Lois

Nunha visita ao Monte San Lois, emblemático monte na ría de Noia, na procura de conexións visuais entre este monte e o Monte Louro, atopamos uns gravados prehistóricos ata o de agora non catalogados.

Como xa comprobaramos noutras ocasións, a visión do Monte Louro é unha constante desde os grandes complexos de gravados prehistóricos desta ladeira do Barbanza (A Rastra, Pedra da Gurita, Pena Bicuda, etc), e neste lugar, cunha vista tan espectacular da ría de Noia, a visión do Monte Louro tampouco podía faltar.

No monte San Lois xa existían, a principios deste século, referencias da existencia dun petróglifo, que consistía nunha suposta espiral, e que un afeccionado ao sendeirismo, Tucho Villares, retratou nunha fotografía. Non obstante, non se volveu ver máis, xa que, ao parecer, un día foi destruído polas máquinas que traballaban ampliando as marxes da estrada.

O gravado, segundo indicacións dos técnicos municipais que examinaron as fotografías, podería ser de feitura moderna.  Porén, o grupo municipal do BNG de Noia reclamou no seu día que se tomasen medidas para lograr a súa recuperación e a súa inclusión no inventario patrimonial do PXOM noiés. Segundo a prensa, o caso rematou no xulgado sen que coñezamos o sentido da resolución xudicial.

No mes de marzo do ano pasado (2019), chegou a Noia unha desas “febres colectivas” que capturan as almas dos responsables, paradoxalmente, do medio ambiente dos nosos concellos, a moda de instalar bancos en lugares “con vistas panorámicas”, para “sinalar” o sitio exacto onde a xente poida facerse fotos para subir ás redes sociais, ou aqueloutra de colocar o “o banco máis bonito do mundo” etc, e anunciariono na prensa, cun orgullo que, a pesar de estarmos inmersos na voráxine das redes sociais do século XXI, é un sentimento tan anticuado, que nos fai lembrar aos vellos tempos do NODO.

A instalación do banco con vistas é visible desde unha das curvas de acceso ao cumio do monte. O Concello decidiu limpar a zona e literalmente “cravar” un destes bancos nunha rocha no chan. Lamentablemente situaron o banco xunto enriba dunha pía natural nun afloramento que conserva uns gravados que descubrimos, ironicamente, mentres contemplabamos o Monte Louro.

A visión desde este lugar do Monte Louro, marcando o extremo final da ría, fai que o monte pareza xurdir do mar entre a néboa da ría. O impresionante Monte Tremuzo, xusto enfronte de nós, do outro lado da ría, parece que faga de vixía xemelgo da entrada á enseada de Noia, xunto co Monte San Lois.

O petróglifo do Monte San Lois 1

Os gravados están moi erosionados polo que só son visibles durante o día coa luz rasante do solpor. As Coordenadas xeográficas son: N 42 46.726, W 8 54.823  (datum WGS84)

O afloramento onde se atopa o petróglifo é unha rocha granitoide de, aproximadamente, dous metros de longo por un de ancho, de gran groso, o que dificulta tanto o gravado como a súa conservación, así como a visión actual do petróglifo. A rocha sitúase a ras de chan e posiblemente non sexa o único complexo rupestre nesta ladeira do monte San Lois. Unha limpeza da vexetación da contorna e unha prospección da zona podería axudar no estudo do patrimonio arqueolóxico nas proximidades deste impoñente monte.

Este novo petróglifo convértese no primeiro petróglifo coñecido do Concello de Noia, xa que, ata o de agora, a mostra de arte rupestre prehistórica coñecida situada máis preto da vila de Noia era o petróglifo da Picota, nas inmediacións da poboación de Portosín, xa no termo municipal de Porto do Son.

A parte máis visible do petróglifo do Monte San Lois 1 consiste nunha combinación duns 50 cm de diámetro composta por 5 círculos concéntricos, coviña central e dous sucos radiais que saen do circulo interior en direccións NW e S.

Un estudo posterior coa axuda da fotogrametría revelou a presenza de dúas combinacións (non visibles a simple vista) case pegadas á combinación de maior tamaño, e outras dúas combinacións máis formadas por coviña e círculo simple  máis afastadas. Completan a composición varias coviñas que aparecen espalladas polo panel, incluíndo una vistosa agrupación en forma de roseta situada a pouca distancia do motivo principal.

Nunha segunda rocha situada uns dous metros cara ao NW consérvanse máis coviñas distribuídas pola superficie sen ningunha orde aparente.

O petróglifo do Monte San Lois 2

No extremo oposto do monte, unha vez pasada a zona de asadores, existe un segundo banco, situado detrás das enormes antenas de telecomunicacións, e que o concello colocou “para admirar as vistas” cara o extremo oeste da ría.

Uns metros cara ao sur, existe un marco xeodésico, onde atopamos un gravado moderno, Monte San Lois 2, que consiste nunha forma que semella un corazón cunha pequena cruz enriba. Do outro lado aparecen as iniciais “RMB” con letras grandes. Quizais foi que alguén quixo deixar para sempre gravada a súa eterna historia de amor… ou a súa eterna decepción. Coordenadas xeográficas N 42 46.294, W 8 54.874 (datum WGS84)

A Cova da Moura

 O testemuño mais antigo coñecido da Prehistoria dos arredores de Noia é A Cova da Moura, un dos dolmens máis coñecidos de Galicia. Situado nunha ladeira do Monte Tállara, na zona de tránsito de Noia á serra do Barbanza, posúe os elementos clásicos do dolmen galego: sete ortostatos que conforman a cámara (a lousa de cobertura non está, aínda que dise que “debe estar agochada nos arredores”), un pequeno corredor de acceso, e todo recuberto dunha impoñente mámoa.

Narran as lendas que unha moura habitaba nesta anta, en cuxo interior hai un pozo cun túnel que comunica cos lugares onde aparece un encanto. Como é habitual na literatura popular, tampouco falta a referencia á existencia á trabe de ouro soterrada. Tamén se di que “desde a Cova da Moura á ponte de Argalo, hai os saberes de sete reinados”.

Nunha recente visita un domingo deste pasado mes de xaneiro, varios individuos facían motocrós polas inmediacións da mámoa e dentro do recinto dos xardíns do cemiterio, situado a uns metros da zona de protección do monumento. Mesmo algún coche paraba ao lado, con alguén aburrido, para saír a contemplar ese “espectáculo” improvisado coas motos. Sorprende que xusto ao lado exista un antigo camiño sacramental por onde transportaban os defuntos á igrexa de Argalo. Hoxe en día, na idade da información, parece que nada é sagrado e o cinismo continúa a ser unha fácil escusa para todo.

Reflexión final

Non queremos rematar sen insistir no que pensamos que é obvio, que o uso dun banco neste lugar é absolutamente innecesario, xa que os coches que paran á beira do banco non o fan máis que para admirar a vista (non para volver sentar) e practicamente ninguén fai a subida ao monte a pé (a maioría dos visitantes van directos á zona dos asadores) polo que o ‘descanso’ que proporciona o banco non ten ningún sentido práctico. Por iso pensamos que o seu valor só é propagandístico.

Alertamos con esta entrada ás autoridades da fraxilidade dos motivos gravados e da súa erosión e próxima desaparición, pois o petróglifo Monte San Lois 1 encóntrase xusto na zona da rocha pola que a xente accede ao banco e pisa directamente sobre os motivos.

Esperamos que as administración  fagan o necesario para reverter esta situación ilegal que pon en perigo a conservación dun ben que goza da categoría de Ben de Interese Cultural (BIC), e polo tanto da máxima cobertura legal prevista. Procedemos, como adoitamos facer, a comunicar ao Concello de Noia e a Dirección Xeral de Patrimonio a localización e a solicitarlles a súa valoración e que tomen as medidas oportunas para a súa posterior catalogación.

Bibliografía:

• Nogueira Santiago, Paulo, “Noia y su historia”. Editorial Toxosoutos. 2017
• Agrafoxo Pérez, Xerardo, “Historia de Noia”. Deputación da Coruña. 2019
• VVAA, “Do planalto ás terras baixas: novas achegas á ocupación da península do Barbanza dende a Prehistoria ata o Medievo”,  Gallaecia, 37. Universidade de Santiago de Compostela. 2018